جبیر

[hsoonheb]

جبیر

جيبر با نام انگليسي Gebeer Gazelle شباهت زيادي به آهو دار ولي داراي تفاوت هاي ظاهري در جثه، رنگ و شاخ مي باشد كه تشخيص اين دو را از يكدگر ممكن مي شازد. جبير داراي موهاي كوتاه ، به رنگ زرد تيره ي متمايل به قرمز مي باشد كه رنگ آن در قسمتهاي شكمي و كفل ها سفيدرنگ است در صورتي كه رنگ آهو روشن تر از جبير و به رنگ زرد شني مي باشد وزن جيبر در حدود 25 كيلو گرم مي باشد. در جبير ، حنس نر و ماده هردو داراي شاخ مي باشند در صورتي كه در آهو فقط جنس نر داراي شاخ مي باشد، همچنين شاخ هاي جبير برخلاف آهو قوس زيادي به خارج نداشته و موازي با يكديگر هستند و انتهاي آنها به سمت جلو متمايل و خميده مي باشد . ضمنا طول شاخ نيز در جبير نر بطور متوسط 10 سانتي متر كوچكتر از آهو است. زيستگاه جبير در ايران شامل مناطق بياباني و استپي مي باشد كه معمولا تپه ماهورهاي كوتاه و بوته زارهاي بلند را به دشتهاي صاف ترجيح مي دهد .پراكندگي آن در ايران در نيمه جنوبي كشور و حاشيه كويرهاي ايران را شامل مي شود .



فصل جفتگيري جبير در زيستگاههاي طبيعي ايران تا حدودي با يكديگر متفاوت مي باشد . بطوريكه در مناطق گرمسير در اوايل پاييز و در مناطق سردسير در اواخر پاييز جفتگيري صورت مي گيرد. در منطقهشير احمد جفتگري جبيرها از دهم آبانماه شروع مي شود و معمولا در حدود يكماه بطول مي انجامد . با توجه به اينكه دوره بارداري جبير حدود 170 روز مي باشد در صورت موفقيت آميز بودن جفتگيري در اوايل شروع فصل جفتگيري ، زايمان از نيمه دوم فروردين به بعد اتفاق مي افتد.

سن بلوغ در جبيرهاي ماده در زيستگاه طبيعي 18 ماهگي و جنس نر 5/2 سالگي مي باشد .

در اغلب اعضاي خانواده گاوسانان در فصل جفتگيري درگيري و نزاع هاي سختي بين نرها براي تصاحب و جفت گيري با ماده ها اتفاق مي افتد كه گاهي ممكن است به زخمي شدن و يا حتي مرگ يكي از طرفين بيانجامد.در گله هاي قوچ و ميش، آهو و جبير ، در مناطق و زيستگاههاي طبيعي بجز فصل جفتگيري معمولا گله ي نرها جدا از گله حيوانات ماده و نرهاي جوان هستند و بجز فصل جفتگيري گله هاي نر و ماده معمولا جدا از هم ديده مي شوند. با آغاز فصل جفتگيري گله هاي نر تقسيم شده و هر يك با چند راس از ماده ها جفت مي شود . دراني هنگام در صورت ورود يك نر ديگر به دسته اي كه توسط يك نر تصاحب شده براي تصاحب و جفتگيري نزاع سختي بين دو نر اتفاق مي افتد كه اين نزاع بصورت سرشاخ شدن با يكديگر اتفاق مي افتد. در اين درگيري اغلب نرهاي مسن برنده ميدان هستند و نرهاي جوان شانسي براي برد ندارند و پس از چند لحظه درگيري ميدان را بنفع نر مسن ترك مي كنند ، در صورتي كه اينكار را انجام ندهند ممكن است اين سماجت به زخمي شدن و مرگ آنها منجر شود.

رفتارجبيرها در زمان زايمان:

رفتار و شرايط جبير در زمان زايمان تا حدود زيادي شبيه آهو مي باشد و تفوت زيادي د رفتار اين دو گونه مشاهده نمي شود عليرغم اينكه جبيرها در داخل منطقه حصاركشي شده(پناهگاه حيات وحش شيراحمد سبزوار) شرايط طبيغي زيادي را نسبت به زيستگاه اصلي خودشان از دست داده اند ولي سعي مي كنند كه از حداقل شرايط موجود از قبيل استفاده از وضعيت توپوگرافيك،پوشش گياهي،شيب زمين و جهت در داخلمحدوده استفاده كنند و زايمان در آنها تا حد زيادي شبيه به منطقه و زيستگاه اصلي مي باشد.

نحوه زايمان:

موقع زايمان جبيرها در آخرين روزهاي بارداري از ساير اعضاي گله با فاصله اي در حدود 100 متر مشاهده مي شوند . در هنگام زايمان جبير ماده براي بدنيا آوردن نوزاد خود موقعيت و وضعيت منطقه را كاملا سنجيده و سپس اقدام به زايمان مي نمايد. اين موقعيت سنجي شامل تشخيص وضعيت هوا ، جهت باد، جهت تابش نور خورشيد و پيدا كردن محدوده اي داراي ضريب امنيتي بالا مي باشد بطوريكه در هنگام زايمان در معرض باد شديد نباشد كه براي اين منظور از شيب ها و جهت هاي توپوگرافي داخل منطقه بنحوي استفاده مي نمايد كه وضعيت زمين بعنوان پناهگاه و بادشكن در مقابل آنها عمل نمايد.

استتار نوزاد:

پس از پيدا كردن مكان مناسب جبير اقدام به زايمان مي نمايد . نوزاد درابتدا بسيار ضعيف و ناتوان است و فاقد هرگونه قدرت تحرك مي باشد . جبير پس از ليسيدن و تميز و خشك كرذدن نوزاد و شيردهي بره او را در همان مكان مناسب مخفي نموده و خودش در همان اطراف در حاليكه مراقب است به تغذيه مي پردازد.

عمل شيردهي نوزاد اغلب دراوايل صبح و اواخر بعدازظهر انجام مي گيرد نوزاد پس از خوردن شير مسافت كوتاهي مادر را همراهي مي نمايد و معمولا پس از هربار شيردهي مكان استتار نوزاد عوض مي شود كه باعث امنيت نگهداري و حفظ بره در مقابل دشمنان شكارچي مي شود.براي مخفي كردن بره در ساعات متفاوت روز جبير با توجه به نور خورشيد اقدام مي نمايد تا بره در معرض نور خورشيد نباشد.

بره ها معمولا در دوهفته اول تولد فاقد قدرت تعقيب و راهپيمايي بامادر هستند و در طي اين مدت در محل خود نشسته و استراحت مي كنند .رنگ بره ها بصورتي است كه همخواني زيادي با محيط دارد بنابراين يافتن بره مخفي شده امري دشوار است.بره هاي مخفي شده در صورت نزديك شدن انسان به آنها تا فاصله دومتري هيچ حركتي ازخود نشان نداده و بدون تحرك مي مانند اما با نزديكتر شدن از اين فاصله بلافاصله از جا پريده و بسرعت فرار مي كنند و با صداي بع بع مادر را از خطر آگاه مي كنند.

تغذيه جبيرهاي منطقه شيراحمد سبزوار بيشتر متكي به تغذيه دستي از طريق ريختن علوفه(يونجه) مي باشد همچنين جبيرها از گياهان موجود در محدوده محصور(30 هكتار) نيز استفاده مي نمايند .آب نيز ازطريق دو آبشخور سيماني موجود در محدوده محصور براي جبيرها تامين مي شود.

بررسي عملكرد گونه در مواجهه با انسان:

رفتار اين گونه در مواجهه بلا انسان مانند روبرو شدن با يك منبع تهديد كننده و خطرناك مي باشد.اين گونه نيز مانند ساير گونه هاي خانواده گاوسانان رفتار فرار را در مواجهه با خطر در پيش مي گيرند.اين گونه داراي حس بويايي ، شنوايي و بينايي بسيار قوي مي باشد و قادرند منبع خطر و تهديد را خيلي سريع تشخيص داده و فرار نمايند.

جبيرها در مواقع عادي كه خطري آنها را تهديد نمي نمايد گردن را بطرف جلو و آزاد نگه مي دارند و معمولا در اين حال نوك بيني بسمت پايين مي باشد گوشها راست و دم نيز بطرف پايين مي باشد. در صورت نزديك شدن انسان اگر در حال تغذيه يا حركت باشند بلافاصله در جاي خود ايستاده و گردن را راست نموده و سر را بطرف بالا و گوشها را سيخ كرده بسمت منبع خطر مي گيرند . پس از چند لحظه توقف و عدم تحرك دوري يا نزديكي و يا بعبارتي ميزان خطر را ارزيابي مي نمايند اگر منبع خطر(انسان ) زياد به آنها نزديك نباشد به حركت يا تغذيه خود ادامه مي دهند در حاليكه دم خود را پيوسته به چپ و راست حركت مي دهند . در صورتيكه عامل تهديد كننده به آنها نزديك شود جبيرها با يك حركت ناگهاني از محل دور شده و با صداي فيش مانندي كه از طريق بيني ايجاد مي شود ديگران را نيز از خطر آگاه نموده و مي گريزند. پس از فرار در فاصله حدود 150تا 200 متري ايستاده و مجددا منبع خطر را ارزيابي مي كنند .

رفتارتدافعي جبيرهايي كه در داخل محدوده محصور هستند نسبت به آنهايي كه در زيستگاههاي اصلي هستند تا حدودي ملايم تر مي باشد و در صورت نزديك شدن انسان از پشت فنس هاي محدوده محصور جبيرها ها زياد احساس خطر ننموده و فاصله زيادي را با انسان رعايت نمي نمايند و تا حدودي عدم تهديد انسان براي آنها تبديل به عادت شده است اما بصورتي نمي باشد كه آنها كاملا به انسان نزديك شوند.معمولا در جنس نر احساس خطر بيشتري ديده مي شود و دامنه تحريك حيوان براي خطر كمتر مي باشد و نسبت به ماده ها بيشتر احساس خطر مي نمايند.


منبع: وبلاگ کفتر چاهی