غاز گونه ای از پرندگان است که متعلق به خانوادهٔ مرغابی سانان (Anatidae) هستند. خانواده مرغابی سانان شامل قو ها می شود که تیره تر از غازها هستند.این نوع از غازها در زیرخانواده غازسانان (Anserinae) و به گروه آنسرینی (Anserini) تعلق دارند. تعدادی از مرغابی ها که از خانواده مرغابی های وحشی هستند به نام غاز معروفند.

توصیف

غازها پرندگان نسبتا بزرگی هستند که حضورشان (حیاتشان) وابسته به آب است. نوع بیشتر غازها در اروپا، آسیا و آمریکای شمالی به طور جدی از نوع پرندگان وحشی و مهاجر هستند که برای گذراندن زمستان از شمال به جنوب می آیند. غازها قرنها در یک جا (بدون مهاجرت)زندگی می کردند.در مغرب (اروپا) غازها از خانواده گری لگ (Greylag) هستند اما در آسیا غازهای کمی (از نوع گرلگ) پرورش یافته اند.همه غازها اکثرا گیاه خوارند و می توانند آفت های گلوله های پشمی (کاه) که محصول زمینهای زراعتی است بخورند و یا در استخرها (آبگیر) و مناطق پر علف شهری ساکن می شوند.آنها همچنین در فرصتهای مناسب بی مهرگان را برای خودشان می گیرند و می خورند، غازهای محلی انواع غذا را امتحان می کنند. غازها معمولاً برای ادامه زندگی جفت گیری می کنند گرچه شمار کمی از غازها پس از جفت گیری از هم جدا می شوند. غازها گرایشی برای تخم گزاری و نگهداری از آنها دارند. همچنین غازها از آشیانه وجوجه غازها مراقبت می کنند که این کار باعث ادامه بقای آنها می شود.

خاستگاه و منشأ گونه های غاز اهلی:
غازها از خانواده Anatidae و دسته Anser هستند و در تمام نقاط جهان دیده می شوند و جزء نخستین حیواناتی می باشند که اهلی شدند ( بعضی از متون، اهلی شدن غازها را مربوط به 3000 سال قبل در مصر میدانند) . غازها به راحتی با زندگی در شرایط آب و هوایی گرم و شرایط جوی سرد وفق پیدا کرده اند، حتی دیده شده است که بدون حفاظ و سرپناه، زمستان را پشت سر گذاشته اند، لذا این نکته می تواند دلیل اصلی پراکندگی غازها در نقاط مختلف جهان باشد . غازهای اهلی را در رنگها و شکلهای متفاوتی می توان یافت که از نظر جثه بسیار بزرگتر از اجداد وحشی خود هستند . دو گونه اصلی از غازهای وحشی وجود دارند : گروه اول که خاستگاهشان در اروپا است و از نسل غازهای وحشی اروپایی محسوب می شوند و به نام Anser anser شهرت دارند . گروه دوم خاستگاه آسیایی دارند و از نسل غازهای Swan (Anser cygnoides) می باشند . تلاقی بین غازهای اهلی که خاستگاهشان از این 2 گونه غاز وحشی است، نتیجه بسیار مناسبی را در بر داشته است که در ائامه به آن می پردازیم . باید توجه داشت که در بسیاری از کشورها، غازهای اهلی از نظرژنتیکی بهبود یافته اند . از انواع غازهای اهلی که در مناطق آب و هوایی معتدل زندگی می کنند می توان از، غازهای کانادایی ( Branta canadansis) در امریکای شمالی، غازهای قو شکل امریکایی (Coscoroba coscoroba) در امریکای جنوبی نام برد و از انواع غازهای اهلی که در مناطق گرمسیری هستند می توان به، غازهای مصری (Alopochen aegyptiacus) در افریقا، غاز نِنی (Branta sandvicensis) در جزیره هاوایی، غازهای سر نواری (Anser Indicus) در هند و مرکز آسیا، غاز اسپور وینگد (Plectropectus gambensis) در افریقا و غاز سیاه و سفید (Anseranas semipalmata) در استرلیا و گینه نو اشاره نمود.





نژادهای اهلی غاز :


نژادهای استاندارد شده ای که از غاز امروزه در ایالات متحده آمریکا وسایر نقاط دنیا وجود دارد، اغلب از نژاد وحشی خاکستری بوجود آمده است . نژادهای اقتصادی که امروزه در اغلب پرورشگاه های مخصوص غاز در دنیا وجود دارند عبارتند از :
1 . نژاد تولوز Tuolouse : نژاد فرانسوی ومنسوب به شهر تولوز است و بیش از هر نژاد دیگر از نظر تولید گوشت مورد توجه قرار گرفته است زیرا دارای جثه بزرگ بوده واصلاح شده می باشد . وزن در غازهای نر بالغ در حدود 7/11 کیلوگرم ودر غازهای ماده بالغ در حدود 9 کیلوگرم می رسد . بدن حجیم، پهن پایین افتاده وجمع وجور وتقریباً کم پر است .
2 . نژاد امبدن Embden : به این نژاد آمدن Emden نیز می گویند . این نژاد آلمانی است وابتدا در شهر برمن Bermen آلمان پرورش داده می شد وبه همین نام نامیده می شد، ولی چون اولین بار از شهر آمدن آلمان به انگلستان برده شد، از این رو به نام نژاد آمدن معروف گردید .نژاد مذکور یکی از نژادهای محبوب غاز است که از نظر تولید گوشت قابل توجه است زیرا دارای جثه ای بزرگ است ولی بدن مانند نژاد تولوز پایین افتاده وجمع وجور نیست . پر وبال ها نارنجی سایه دار می باشد . رنگ منقار روشن تر از رنگ پاهاست ورنگ چشم ها آبی درخشان است .
3 . نژاد چینی Chines : نژاد چینی از نظر وزن وجثه به پای دو نژاد تولوز وامبدن نمی رسد ولی از نظر شکل ظاهر کاملاً از دو نژاد دیگر متمایز است . بدن کاملاً مستقیم است وپاها وگردن نسبت به بدن تقریباً بلندتر می باشد . این نژاد یک برجستگی دگمه مانند در قاعده منقار دارد . از نظر رنگ دو نوع از این نژاد وجود دارد . یکی نوع قهوه ای ودیگری نوع سفید است .

4 . نژاد آفریقائی African : یکی از نژادهای سنگین وزن غاز است که استاندارد شده است . این نژاد برای اولین بار در سال 1874 معرفی گردید ودر دو گونه قهوه ای ( یا خاکستری ) وسفید وجود دارد . این نژاد از نژاد چینی بوسیله بدن سنگین وگردن ستبر وکلفت خود متمایز می گردد . دارای بدنی عمیق، طویل بوده وجناغ کشیده می باشد و بدن را تقریباً مستقیم نگه می دارد . پرنده های بالغ این نژاد دارای برجستگی دگمه مانند وبزرگی در انتهای بالای منقار می باشند . رنگ این دگمه ممکن است در اثر سرما ویا هنگام عصبانیت وآزار تغییر کند .
5 . نژاد کانادائی Canada : نژادی بزرگ وزیبا با گردنی راست وبلند وسیاه ولکی سفید مانند کروات در زیر گلو است وبه همین دلیل « غاز کروات » نیز نامیده می شود . این غاز از غازهای وحشی آمریکای شمالی سرچشمه می گیرد که وزن آن از 5/1 کیلو تا 6 کیلوگرم متغیر است . به علت وحشی بودن بهتر است آن ها را در محیط های بسته نگهداری کرد ویا این که به موقع پرهای آن ها را قطع کرد . چنانچه مدت مدیدی نگهداری شود به خوبی اهلی وخانگی می شود .
6 . نژاد سبواستوپول Sevastopol :غازی سفید با جثه متوسط است که به خاطر پرهای بلند فر دار معروف است وپرهای مذکور تمامی بدن پرنده را می پوشاند . وزن غاز نر آن در حدود 5 تا 6 کیلوگرم ووزن غاز ماده آن در حدود 4 تا 5 کیلوگرم است . منقار وساق پا به رنگ نارنجی وچشم*ها به رنگ آبی روشن است . منشأ این نژاد قاره اروپا ودر امتداد رودخانه دانوب ودر اطراف دریای سیاه می باشد .
7 . نژاد زرد آمریکایی American Buff : این نژاد جزو نژادهای متوسط الجثه می باشد وغاز نر آن در حدود 8 کیلوگرم وغاز ماده در حدود 7 کیلوگرم وزن دارند . چشمان آن به رنگ فندقی تیره ورنگ منقار وساق پا وپنجه ها نارنجی است .
8 . نژاد زرد بریکون Brecon Buff : این نژاد در سال 1930 میلادی در ایالت ولز انگلستان به وجود آمد واولین نژاد از نژادهای زرد بود که استاندارد گردید . این نژاد جزو نژادهای متوسط غاز بوده وساق پای آن صورتی رنگ است وپنجه پا ومنقار وچشم به رنگ قهوه ای است .
9 . نژاد فرانکونیان Frankonian : نژادی کهن وآلمانی است که از بخش شمالی ایالت باواریا Bavaria آمده است ونژادی کوچک است که وزن آن در حدود 4 تا 6 کیلوگرم است وروش نگهداری آن بسیار ساده وآسان است . معمولاً به دو گونه قهوه ای وآبی روشن دیده می شود و گونه آبی روشن آن آخیراً به وسیله موسسه استاندارد آلمان پذیرفته شده است .
10 . نژاد لینی Leine : این نژاد در نزدیکی اولدنبرگ Oldenburg آلمان به وجود آمده است واز نژادهای متوسط الجثه بوده که به خوبی چرا می کنند ومی تواند در مسافت های طولانی به چرا بپردازد . اندامی عمودی وقائم دارد وناحیه خلفی بدن را مستقیم نگه می دارد، معمولاً به دو رنگ سفید وخاکستری دیده می شود . وزن غاز نر در حدود 7 کیلوگرم ووزن غاز ماده در حدود 5 تا 6 کیلوگرم است . این نژاد توجه کافی به جوجه های خود مبذول می کند .
11. نژاد لیپی گانز Lippeganse : نژادی آلمانی وبسیار نادر است که اطلاعات چندانی در مورد آن موجود نیست . معمولاً به رنگ سفید است و منقار آن نوک تیز وصورتی رنگ است .
12. نژاد نرماندی Normandy : این نژاد متعلق به منطقه نرماندی فرانسه می باشد واز مشخصات ممیزه آن امکان تفکیک نر وماده از روی رنگ می باشد، به طوری که غاز نر همیشه سفید رنگ است، در حالی که غاز ماده به رنگ سفید وخاکستری است . رنگ چشم های این نژاد همیشه آبی است . غاز نر در حدود 5/4 تا 5/5 کیلوگرم وغاز ماده در حدود 4 تا 5 کیلوگرم وزن دارد .
13. نژاد سفید نروژی Norwegian White : این نژاد نروژی به منظور تامین گوشت مناسب به وجود آمده است . غاز نر در حدود 9 کیلوگرم وزن دارد، در حالی که وزن غاز ماده در حدود 8 کیلوگرم است . متاسفانه این نژاد امروزه در نروژ بسیار کمیاب شده است . نژادی مقاوم، دلیر وخودکفاست . غاز ماده مادر خوبی برای جوجه های خود می باشد وقادر است که سالیانه در حدود 100 عدد تخم بگذارد، البته به شرطی که مجبور نباشد بر روی تخم ها بخوابد .
14. نژاد مهاجر Pilgrim : این نژاد را نیز می توان از روی رنگ تعیین جنسیت کرد، به طوری که غازهای نر همگی به رنگ سفید وبا چشم های آبی می باشند، اما غاز ماده به رنگ خاکستری بالکه سفید بر روی سر وچشم قهوه ای می باشند . منقار وپاها در هردوجنس نارنجی است . جوجه یک روزه نر، زرد یا نقره ای با منقاری روشن است، در حالی که جوجه یک روزه ماده خاکستری سبز فام با منقاری تیره است .


تولید مثل غاز :

تخمگذاری در غازها در اوائل پاییز شروع می شود . برای جمع آوری تخم غاز مخصوص جوجه کشی باید غازهای **** را مورد انتخاب قرار داد وبهترین آن ها را از نظر وزن وتعداد تخم وسلامت بدن وبنیه انتخاب نمود . معمولاً با این منظور غازهائی را انتخاب می کنند که دارای وزن متوسط هستند . از چند ماه قبل از جمع آوری تخم جوجه کشی، غاز نر وماده را برای جفت گیری بین هم رها می کنند . تشخیص جنسیت در غازها به خصوص در غازهای جوان مشکل است غازهای نر معمولاً بزرگ تر ووحشی تر از غازهای ماده هستند . غازهای ماده دارای طبعی ملایم وآرام بوده وکم وبیش ترسو به نظر می رسند . غازهای نر اغلب وحشی وجنجو می باشند وحتی بعضی اوقات بدون هیچگونه دلیلی به اطفال وپرندگان دیگر حمله می کنند . غازنر دارای صدائی بلند است درحالی که غاز ماده دارای صدای بم ووحشی می باشد . گردن غاز نر بلند تر از غاز ماده بوده وحجیم تر می باشد . اگر جمع آوری تخم جوجه کشی در بهار انجام گیرد باید از پاییز غازهای نر وماده را بین هم انداخت معمولاً جفتگیری بین غازها در تمام مدت سال انجام می گیرد .

تغذیه غاز :

غاز می تواند سریع ترین میزان رشد را در بین تمام گونه های طیور اهلی داشته باشد . اما محدودیت عمده ای که از گسترش پرورش آن در سطح تجاری جلوگیری می کند، بدون شک کیفیت لاشه می باشد . همانند اکثر پرندگان آبزی، غازها نیز به ذخیره چربی مستعد هستند . همچنین ثابت شده است که قسمت عمده ای از این رشد سریع به واسطه افزایش میزان پوست، پرها وچربی می باشد .

منبع: ویکی پدیا