گون Astragale / Tregacanth

[Mr.wish]

اسم علمی: Astragalus SPP

روش تکثیر: بذر تقسیم بوته

زمان کاشت:*

زمان برداشت:*

اندام مورد استفاده: صمغ

سن رویشی:چند ساله و يكساله

پراکنش جغرافیایی:در ارتفاعات نصرآباد ، علي آباد ، ندوشن ، شهرستان تفت و مهريز و بافق

خواص درمانی: بر اثر شكاف دادن گياه گون كتيرا به دست مي*آيد . كتيرا در صنعت داروسازي ، توليد مواد آرايشي ، پارچه بافي و چيت سازي مورد استفاده قرار مي*گيرد . در پزشكي از كتيرا براي برطرف كردن گرفتگي صدا و ناراحتي هاي سينه توصيه مي*شود . علاوه بر اين چون دارويي است امولوسيون دهنده جهت معلق نگه داشتن گرده هاي دارويي غير محلول در آب به كار مي*رود ، علاوه بر اين در صنعت از كتيرا در تهيه شامپو به*منظور براق و نرم كردن و در تهيه رنگ به علت جلاي خاصي كه به مو مي*دهد استفاده مي*شود .

[Mr.wish]

اسامی علمی تعدادی از گونهای معروف که در ایران می رویند به شرح زیر است:
1- Astragalus adscendens Boiss. & Hauss kn. در چهار محال، خوانسار، خوزستان و لرستان انتشار دارد. درختچه ای است کوچک شاخه های آن خوابیده و چتری و برگهای آن 6-4 جفت برگچه دارد. از این درختچه گز خوانسار گرفته می شود که در بخش گزها شرح داده شده است. از این گون مانند اغلب گونها کتیرا نیز گرفته می شود.


2- گون سفید A.gossypinus Fisch. Var filagineus Boiss ، درختچه ای است با خارهای زرد، برگها دارای 7-4 برگچه بیضی، نوک تیز و در نقاط استپی کشور مانند همدان، کرمانشاه ، کردستان ، بختیاری، بهبان، دامنه های البرز و کرج دیده می شود. از این گونه کتیرای بسیار مرغوبی استخراج می شود که از کتیراهای سفید مرغوب است.


3- Astragalus acutus Bge ، درختچه ای است بزرگ خاردار و برگهای آن دارای 7-5 جفت برگچه است. این گون در فارسی و در دامنه های مرتفع کوه دنا دیده می شود.


4- A.brachycalyx Fisch درختچه ای است که در ارتفاعات کردستان دیده می شود. برگهای آن 9-5 جفت برگچه دارد.


5- A.calliphysa Bge درختچه ای است که در بیابانهای بین یزد و کرمان دیده می شود. گیاهی است خاردار با کرکهای سفید، برگهای آن 3-2 جفت برگچه دارد.


6- A.dolius Boiss. & Hausskn درکردستان، اورامان می روید. دارای خارهای بلند و انبوه است و برگهای آن دارای 4 جفت برگچه فاصله دار می باشد.


7- A.glaucacanthos Fisch این گون با نام محلی «اسی گون» شناخته می شود . درختچه ای است که در کرج، اصفهان، همدان، اطراف یزد و حوالی کرمان دیده می شود. گیاهی است خاردار با خارهای طویل. برگهای آن دارای 4-3 جفت برگچه است.


8- A.kurdicus Boiss. این درختچه در ارتفاعات کردستان و مناطق جنوبی ایران در بوشهر انتشار دارد.


9- A.echidna Bge درختچه ای است در ارتفاعات مرکزی شرقی ایران دیده می شود. شاخه های آن قطور، خاردار و برگهای آن دارای 8-6 جفت برگچه است.


10- A. parrowianus Boiss. & Hausskn ، نام آن گون زرد یا زردگون . درختچه ای است با خارهای زرد رنگ و برگهای آن دارای 6-5 جفت برگچه نیزه ای است. این گون اولین بار در ارتفاعات پرو کرمانشاه دیده شده است و نام آن از این محل ناشی می شود . در ارتفاعات زاگرس و ارتفاعات البرز و دره کرج انتشار دارد. از این گون کتیرای زرد استخراج می شود.


11- A.florulentus Boiss. & Hausskn، درختچه ای است که در ارتفاعات کهکیلویه و در فریدن و چهارمحال انتشار دارد و برگهای آن دارای 10-8 جفت برگچه بیضی و نوک تیز است.


12- A.verus Oliv. که در کرمانشاه همدان، اورامان و شاهو انتشار دارد.


13- A.gummifer Labill در کردستان و همچنین در سوریه، لبنان و ارمنستان انتشار دارد. بوته ای است چوبی که بلندی آن تا 5/0 متر می شود. ساقه گیاه خاردار، گلها زرد رنگ و میوة آن نیام است که آن در یک عدد دانه قرار دارد.


14- A. sarcocolla Dymock از شناسایی این گون در گزارشهای گیاه شناسان ایران ذکر نشده ولی در گزارش گیاه شناسان هندی آن را بومی ایران می دانند.


15- A. pseudoparrowianus Sirj. & Rech. شبیه گون زرد است. نام محلی آن در دامنه های البر «شلال» است.
و دهها گونة دیگر در نواحی جنوب شرقی ایران در بلوچستان، بین شهداد، کرمان، ارتفاعات الوند، ارتفاعات ییلاقات مازندران ، کوه رادکان ، اطراف سمنان، بین نیشابور و مشهد، استان فارس و حوالی لار و ... می رویند. علاوه بر گونه های درختچه ای فوق چندین گونه گون علفی نیز در آذربایجان و سایر نقاط ایران می رویند که از نظر کتیرا قابل توجه نیستند.


بین گونه های فوق تعدادی از نظر تولید محصول کتیرا بیشتر از سایرین قابل توجه هستند، از آن جمله: A.gossypinus, A.verus و A.gummifer از نظر کتیرای سفید و A.parrowianus و چند گونة دیگر از جمله A.creticus Lamk. که در ایران دیده نشده است و همچنین A.pseudoparrowianus از نظر کتیرای زرد.