گربه شنی / اختصاصی پارسی پت

[پارسا حق نظری]

بسم الله الرحمن الرحیم
نام فارسی : گربه شنی
نام انگلیسی : sand cat
نام علمی : Felis margarita
تیره : گربه سانان
گربه شنی یکی از زیباترین و کمیاب ترین گربه سانان ایران است که به گونه ای فرگشت یافته است که بتواند در بیابان های جهان که برای بیشتر پستانداران مکانی مرگ اور است زیست نماید مطالعات امروزی ما درباره زیر گونه گربه شنی در ایران بسیار کم است و طی این سالیان اخیر محققان درباره ی زیستگاه ها و عادات رفتاری این گربه سان دست به تحقیق زده اند که خود بسیار تاثیر گذار و مناسب برای درک و شناخت بهتر ما از این زیرگونه گربه شنی در ایران است که حتی امار جمعیتی و شناخت کامل از پراکنش این گربه سان نداریم
کشف گربه شنی در جهان و در ایران : برای اولین بار گربه شنی در شمال افریقا در شرق کشور لیبی توسط ویکتور لوچه که یک طبیعی دان بود و همراه با گروه اعزامی که به رهبری ژنرال مارگارت فرانسوی بود این گربه سان را کشف و نام گذاری کردند و لوچه نام گونه ای که اکتشاف کرده بود را felis margarita گذاشت که Felis نام یک سرده از گربه ایان کوچک است و margarita نیز نام ژنرال فرانسوی است . گربه شنی پس از ان نیز در ایران توسط ( رودولف وایگل ) و در ترکمنستان نیز توسط ( ایوانویچ اگنف ) مشاهده شده اند


گربه شنی در ایران : بیشتر محدوده پراکنشی گربه شنی در ایران مربوط مناطق مرکزی و شرقی و همینطور غرب ( استان ایلام ) می شود گربه های شنی ایران تفاوت ظاهری چندانی با دیگر زیرگونه های زیستگاه های دیگر ندارند ولی رنگ ان ها به مراتب تیره تر از گربه های شنی افریقا است گستره پراکنش نسبتا گسترده در ایران و همینطور شب فعال بودن این گربه سان و نبود و یا کم بودن جمعیت انسانی در بیشتر زیستگاه های گربه شنی باعث شده این گربه کمترین تعارض را با انسان داشته باشد ولی اطلاعات جامع درباره جمعیت و کریدورهای مهاجرتی و شناخت کامل جوامع محلی درباره این گربه سان و عوامل اصلی تهدید کننده نسل این جانور وجود ندارد .
پراکنش در ایران : در ایران وجود گربه شنی به صورت مستند در این زیستگاه ها به ثبت رسیده است مناطق جنوبی کویر لوت در چند نقطه در استان کرمان ، در پارک ملی کویر و پارک ملی توران در استان سمنان ، در پارک ملی بختگان و پارک ملی بهرام گور و منطقه شکار ممنوع دره باغ در استان فارس منطقه ایرانشهر در استان سیستان و بلوچستان کویر مرنجاب (در کاشان ) و پناهگاه حیات وحش موته و پناهگاه حیات وحش عباس اباد در استان اصفهان ، پناهگاه حیات وحش نایبندان طبس و پارک ملی سیاه کوه به صورت مشترک در استان یزد و اصفهان ، منطقه ترکمن صحرا ( در منطقه اینچه برون و نوار مرزی شمال استان گلستان ) در استان گلستان ، خراسان شمالی ، منطقه حفاظت شده شاسکوه در استان خراسان جنوبی و منطقه دهلران در استان ایلام


پراکنش جهانی : گربه شنی در شمال افریقا در کشور های لیبی و تونس و بخشی از صحرای سینا و در کشور عربستان و اسیای مرکزی و منطقه بلوچستان کشور پاکستان پراکنش دارد
زیستگاه : مناطق استپی ( بیشتر در ترکمنستان ) و مناطق بیابانی ( در ایران ، عربستان ، شمال افریقا ) با تپه های شنی زیستگاه عمده این گربه سان است
اندازه : بر اساس بیومتری های گرفته شده از این گربه سان طول جنس نر بین 42 تا 57 سانتی متر و وزنی حداقل 1/35وحداکثر 3/5 دارد و طول جنس ماده بین 39تا53 سانتی متر و وزنی حداقل 1/3 و حداکثر 2/40 دارد
ریخت شناسی و سازگاری با میحط زیستی : گربه شنی به علت زیست در مناطق خشک و نیمه خشک سازگاری پیدا کرده است گربه شنی با جثه ای کوچک ( باعث کم تر شدن نیار جاندار به مواد غذایی ) دست و پاهای کوتاه و-چشم هایی بزرگ ( بینایی بهتر در شب ) و همینطور پوشش با رنگ شنی ( استتار در محیط بیابانی به خصوص تپه های شنی ) و روشن (باعث کم تر جذب شن گرما در محیط های گرم ) و داشتن گوش های نسبتا بزرگ ( شنوایی بهتر ) به جثه ( مانند روباه شنی یا فنک که زیستگاه بیابانی دارد ) و مثلثی با مویرگ های خونی فراوان و موهای بلند در داخل گوش ( مویرگ با گردش خون بیشتر در گوش باعث دفع بهتر گرمای بدن می شوند و مو های بلند در داخل گوش جلوگیری می کنند از وارد شدن شن به گوش هایش ) و همینطور دمی قطور برای حفط بهتر تعادل در حین شکار و هیمنطور پوشش ضخیم ( در امان ماندن از سرمای در شب های مناطق کویری) و پنچه های پهن همراه با موهای ضخیم (جلوگیری از فرو رفتن در داخل شن ها و حفاظت از دست پا در برابر گرمای شن ها و همینطور کم کردن صدای دست و پا ها در هنگام نزدیک شدن به طعمه) .


عادات رفتاری : گربه شنی به مانند بیشتر جانورانی که در کویر زیست می کنند عمده فعالیت خود را در شب انجام می دهد و روز ها در سوراخ و کم عمق یا شکاف صخره هاو زیر بوت ها سپری می کند گربه های شنی به صورت انفرادی زندگی می کنند در هنگام استراحت به روی پشت دراز می کشند و شکم خود را به سمت اسمان قرار می دهند گربه شنی محدوده قلمروی بین 12 تا 16 کیلومتر دارد که در طول یک روز یک سوم ان را می پیماید این گربه سان در هنگام خطر یا تماس های دوستانه یا فراخواندن توله ها از صدای خر خر و هیس هیس استفاده می کند همینطور بسیاری از پژوهش گران در هنگام اندختن نور در شب برای پیدا کردن راحت تر گربه شنی ( چشم گربه سانان بیضوی شکل است و در پشت شبکيه چشم گربه ها که بزرگ است لايه ای از سلول های منعکس کننده نور وجود دارد که tapetum lucidum ناميده می شود اين لايه ی آينه مانند , نور تابيده شده به شبکيه را منعکس می کند و موجب می شود که سلول های استوانه ای دو بار در معرض نور قرار گيرند و در نتیجه چشم گربه ها در شب درخشنده به نظر بیاید ) دیده اند که این گربه سان چشم های خود می بندد تا درخشندگی چشم هایش در شب موجب معلوم شدن محل اختفایش نشود
تولید مثل : گربه های شنی در ایران از ابان ماه تا اسفند ماه جفت گیری می کنند رفتاری تولید مثلی انها به این صورت که نرها با تولید صدا های بلند مانند پارس در قلمرو خود ماده ها را فرا می خوانند که ماده نیز با استفاده از گوش های بزرگ توانایی شنیدن این صدا ها را دارند بعد جفت گیری جنس ماده 59 تا 68 روز باردار است و معمولا هم 2 تا 4 نوزاد به دنیا می اورد ولی بسته به تغذیه و عوامل طبیعی زیستگاه ممکن است این رقم افزایش یابد نوزاد ها با چشمان بسته به دنیا می ایند و نسبت به دشممنان بسیار اسیب پذیرند ولی رشدی سریع دارند و شیر مادر بسیار غلیظ است در 20 روزگی توانایی راه رفتن پیدا می کنند و در هفته پنجم از شیر گرفته می شوند و بین 4 تا 8 ماه زندگی مستقل و 9 تا 14 سالگی به بلوغ جنسی می رسند .


تغذیه : گربه شنی به علت زندگی در مناطق بیابانی که دسترسی به منابع ابی محدود است بیشتر اب مورد نیاز خود را از خون بدن طعمه اش تامین می کنند شکار های مورد علاقه گربه شنی در ایران دوپا و سایر جوندگان کوچک ،خرگوش ، پرندگان ، خزندگان به خصوص مار ها که گربه شنی بسیار در شکارشان حرفه ای است و با چند ضربه پنجه سر مار را پایین نگاه داشته و با یک حمله سریع گردن مار را می شکند همینطور از حشرات نیز تغذیه می کند .


وضعیت فعلی و عوامل تحدید کننده در ایران : این جانور یکی از جانوران کمیاب کشور محسوب می شود عمده خطراتی که گربه شنی را امروزه در ایران تهدید می کند گیر کردن در تله هوبره به خصوص در مناطق کرمان و خراسان و سیستان و بلوچستان حمله گربه شنی به مرغداری های جوامع محلی برای به دست اوردن طعمه به خصوص در زیستگاه های همجوار مناطق چهار گانه همینطور در اصفهان حمله سگ های گله به پناهگاه های گربه شنی و حفر کردن گودال ها و کشتن گربه سان که تاکنون موجب تلف شدن پنچ گربه شنی شده . امروزه باید برای هرچه محافظت بهتر گربه شنی باید شروع اموزش هرچه بیشتر جوامع محلی که در زیستگاه های گربه شنی وجود دارند دست زد و شناخت و مطالعات را درباره ی این طناز شنزار های ایران بیشتر کرد زیرا زیستگاه گربه شنی جزو معدود زیستگاه های طبیعی کشور هستند به خصوص در کویر لوت که دست نخورده اند .
مطلب اختصاصی پارسی پت
نویسنده مطلب: پارسا حق نظری
هرگونه کپی برداری از مطلب بدون ذکر نام منبع و نویسنده غیر مجاز می باشد.