محمدحسین ایران نژاد عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه یزد که در پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی و زیست بوم های مرتبط با آن فعالیت داشته است گفت: این پروژه در سه محور حفاظت، پژوهش و آموزش و آگاه سازی فعالیت های خود را متمرکز نموده است و زحمت اصلی و اساسی این پروژه بر دوش محیط بانان گمنامی است که در میان کوه و دشت و بیابانهای مرکزی ایران از زیستگاههای این حیوان ارزشمند حفاظت می کنند.

به گزارش زیست آنلاین به نقل ازروابط عمومی اداره کل حفاظت محیط زیست یزد وی که اخیرا موفق به دریافت جایزه پروژه بین المللی برای حفاظت از یوزپلنگ ایرانی شده است، در تشریح فعالیت های خود در این زمینه گفت: اینجانب هم در این سالها توانستم با همراهی این عزیزان، ضمن انجام مطالعات و پژوهشهایی در مناطق زیست یوزپلنگ در استانهای یزد، خراسان جنوبی و کرمان بویژه در منطقه حفاظت شده کوه بافق، سهم ناچیزی در حفاظت از تنوع زیستی سرزمینم ایران داشته باشم. تبیین ارزشهای مناطق تحت مدیریت و پیگیری جلوگیری از رخ دادن برخی از اتفاقات مخرب از جمله موضوع ساخت جاده در منطقه حفاظت شده کوه بافق و همکاری داوطلبانه با کارشناسان ملی و بین المللی پروژه در برخی از بازدیدها و برنامه های پروژه، سبب شد در کنار استاد بزرگوارم دکتر بهرام حسن زاده کیابی به عنوان تقدیرشوندگان پروژه در بخش همکاران دانشگاهی پروژه برگزیده شوم.


یوزپلنگ آسیایی و اهمیت آن


وی با اشاره به اینکه یوزپلنگ آسیایی یکی از گونه های به شدت در خطر انقراض خانواده گربه سانان در آسیاست گفت: در گذشته پهنه های وسیعی از کشورها، عراق، کویت، هند، قزاقستان، پاکستان، ترکمنستان، عربستان و عمان وجود داشته اما در تمامی این کشورها منقرض شده است. بنابراین چشم جهان به نجات این گونه باارزش به ایران دوخته شده است و به همین خاطر بسیاری از منابع جدید آن را به عنوان یوزپلنگ ایرانی معرفی می کنند.

ایران نژاد یوزپلنگ را سریع ترین دونده در بین پستانداران جهان عنوان کرد که با خال های توپر بر روی بدنش از پلنگ قابل شناسایی است. ضمن اینکه دو نوار سیاه رنگ به نام خط اشکی از گوشه چشم به گوشه دهان امتداد دارد.

وی افزود: یکی از ویژگیهای یوزپلنگ ها آن است که خال های بدن و صورت هر یوز همانند اثر انگشت در انسان ها ،منحصر به فرد است و از همین ویژگی در شناسایی افراد و تخمین جمعیت آنها استفاده می شود.


مناطق زیست یوزپلنگ در ایران



استادیار دانشگاه یزد عنوان کرد: مناطق مرکزی و جنوب شرقی فلات ایران زیستگاه یوزپلنگ است که در حال حاضر در استان های یزد،سمنان،اصفهان،کرمان و خراسان در زیستگاههای تحت حفاظت سازمان وجود دارد.مهمترین این زیستگاهها عبارتند از:پارکهای ملی کویر، توران، سیاهکوه اردکان؛پناهگاه حیات وحش دره انجیر اردکان،میاندشت خراسان،عباس آباد اصفهان،دربند راور،نایبندان طبس و مناطق حفاظت شده کوه بافق و کالمند و بهادران مهریز و مناطق شکار ممنوع از جمله آریز بافق.
ایران نژاد با اشاره به اینکه براساس مطالعات میدانی کارشناسان و پژوهشگران و با ابزار دوربین های تله ای حضور 50 تا 70یوزپلنگ در ایران قطعی است گفت: البته با توجه به گستره وسیع زیستگاهی این جانور برآوردها حداکثر به 120 قلاده هم می رسد. با این وصف برای رسیدن به جمعیت مطمئن و قابل دوام فاصله داریم.



خطرات و تهدیدهای یوزپلنگ


وی شکار و کشتن یوزپلنگ قبل از شروع پروژه را یکی از عوامل نابودی این گونه دانست که خوشبختانه با آگاه سازی جوامع محلی پیرامون زیستگاه ها در سالهای اخیر گزارشی از این بابت نبوده است.اما مهمترین عامل تهدید کننده جمعیت یوزپلنگ تخریب و اشغال زیستگاهها در شکلهای مختلف است.شکار طعمه های یوزپلنگ هم یکی از عوامل جدی تهدیدکننده این گونه است. زمانی که قوچ و میش ها و کل و بزها، آهو و جبیر و خرگوش از زیستگاه ها حذف شود خود به خود باعث ناپایداری جمعیت یوز می شود.ضمن اینکه متاسفانه تصادفات جاده ای هم در سال های اخیر یکی از علل کشته شدن 6 قلاده یوز بوده است.امیدواریم با آگاه شدن مردم از اهمیت این گونه های باارزش و پرهیز از شکار طعمه های آن و توجه بیشتر به تابلوهای رانندگی در زیستگاه های یوز،این تهدیدها کمتر می شود.


ارزش های یوزپلنگ


ایران نژاد در خصوص ارزش های یوزپلنگ گفت: این حیوان در راس زنجیره غذایی قرار دارد و در تعادل اکوسیستمی نقش مهمی دارد. شبکه های غذایی در طبیعت و در یک اکوسیستم به سان مجموعه ای از زنجیره های بهم پیوسته اند و نقش حیواناتی که در راس هرم غذایی قرار می گیرند در بقا و تداوم حیات طبیعت بسیار مهم و اساسی است. ارزشهای زیبا شناختی و معنوی و جلوه ای از شکوه آفرینش الهی هم در مورد تمامی آفریده های خدا و بویژه یوزپلنگ صادق است.


وظیفه دولت و مردم


وی وظیفه دولت و مردم را مهم دانست و افزود: وظایف حاکمیتی دولت حکم می کند که از تمام سرمایه های مادی و معنوی، زیستی و غیرزیستی سرزمین حفاظت کند و اگر چه نقش اصلی را سازمان حفاظت محیط زیست برعهده دارد اما سایر بخشهای توسعه ای و صنعتی و معدنی و کشاورزی نیز باید احساس مسئولیت بیشتری در حفظ طبیعت ایران داشته باشند.اما به جرات می توان گفت مردم هر سرزمین نگهبانان اصلی سرمایه های خود هستند. آگاه شدن مردم و آگاه نمودن سایر هموطنان می تواند تعهد بیشتری برای حفاظت از همه اشکال تنوع زیستی این سرزمین در مردم ایجاد کند و دولتمردان را در مسیر تصمیم گیری صحیح قرار دهد.


تفاوت یوزپلنگ با پلنگ


ایران نژاد گفت:از نظر شکل ظاهری مهمترین تفاوت در نوع خالهای روی پوست دو گونه است که به راحتی قابل تفکیک هستند.خالهای بدن یوز بصورت توپر و نقاط تیره هستند در حالی که خالهای روی بدن پلنگ به صورت توخالی هستند.ضمن اینکه وجود دو نوار سیاه رنگ به نام خط اشکی یوز را به راحتی از پلنگ قابل تشخیص می سازد.دست و پای یوز هم بلندتر و کشیده تر از پلنگ می باشد.از نظر زیستگاهی یوز در شرایط طبیعی و نرمال بیشتر در دشت های وسیع نیمه بیابانی و تپه ماهورها زیست می کند اما پلنگ عمدتا در ارتفاعات بلند و صخره های کوهستانی و جنگلی دیده می شود.البته نبودن فضای زیستی برای یوز در دشت ها و از بین رفتن طعمه های آن مثل آهو و جبیر،یوزها را مجبور کرده با وجود بدن ظریف و نازک خود برای پیدا کردن طعمه بعضا در ارتفاعات بالاتر هم مشاهده شوند.


روز ملی یوزپلنگ


وی نهم شهریور را یادآور خاطره تلخ کشته شدن دو توله یوز توسط چوپانی اطراف شهر بافق یزد قبل از شروع رسمی پروژه یوز در ایران عنوان کرد و در ادامه افزود:زنده گیری سومین توله و انتقال آن به پارک پردیسان(سازمان حفاظت محیط زیست)نقطه عطفی در حفاظت از این گونه باارزش در ایران بود که خط پایانی بر کشتن و نابودی این حیوان توسط جوامع محلی باشد و شروعی دلگرم کننده با حمایت جهانی از حفاظت از آن.بنابراین از سال 1380 همه ساله روز نهم شهریور به عنوان روز ملی یوزپلنگ ایرانی نام گذاری شده و مراسم و برنامه های خاصی برای تبیین اهداف و برنامه های ملی و استانی در استانهای دارای یوز برگزار می شود.


برخی دیگر از مهمترین جانوران در معرض خطر انقراض ایران


ایران نژاد در حال انقراض بودن برخی دیگر از جانوران مهم ابراز نگرانی کرد و افزود: طبیعت ایران در عین حال که سرشار از نعمات و برکات الهی در زمینه تنوع زیستی است، با توجه به رفتارهای نامناسب ما در دهه های اخیر و روند شتابان توسعه ناپایدار گونه های زیادی هستند که در معرض خطر انقراض قرار گرفته اند.پستاندارانی مانند گوزن زرد ایرانی،پلنگ ایرانی،گورخر ایرانی،خرس سیاه،جبیر؛پرندگانی مانند هوبره،کبک دری،زاغ بور،میش مرغ،درنای سیبری،خزندگانی مانند افعی البرزی،بزمجه بیابانی و آبزیانی مانند ماهی گنویی،اوزون بورون(ماهی خاویاری)و دوزیستانی مانند سمندر لرستانی از این جمله اند که شدیدا نیاز به حفاظت دارند تا به مرحله انقراض نرسند.

وی تاکید کرد: باید قبل از اینکه این گونه ها به سرنوشت حیواناتی همانند شیر ایرانی و ببر مازندرانی که پیش از این منقرض شدند دچار شوند چاره ای اندیشید و اقدامی نمود. تا سهم نسلهای بعدی فقط خاطره ای از آنها و یا فقط تماشای نمونه هایی در قفس اسارت نباشد.



منبع:زیست آنلاین