زیست نیوز - گوشتخواران برتر جهان دچار دردسر بزرگی شده اند: این پیام مطالعه جدیدی است که در نشریه "ساینس" به چاپ رسیده است. بررسی شرایط 31 گونه گوشتخوار بزرگ جثه (به عنوان مثال، آنهایی که بیش از 15 کیلوگرم وزن دارند) نشان داده است 77 درصد آنها روند کاهشی جمعیت خود را شاهد بوده و بیش از نیمی از آنها نیز کاهش محدوده 50 درصدی خود را تجربه کرده اند. این مطالعه تنها چند روز پس از انتشار خبر کاهش جمعیت شیر آفریقایی که از نظر ژنتیکی گونه ای منحصر به فرد محسوب می شود به تنها 250 قلاده ارائه شده است.


به گفته "ویلیام ریپل"، مولف ارشد مطالعه اخیر از دانشگاه ایالتی اورگان، در مقیاس جهانی، ما در حال از دست دادن گوشتخواران بزرگ هستیم. بسیاری از آنها در معرض خطر قرار داشته و محدوده زندگی این حیوانات در حال فروپاشی است. بسیاری از حیوانات شکارچی بزرگ چه از نظر محلی و چه جهانی در معرض خطر انقراض قرار گرفته اند. کاهش جمعیت گوشتخواران بزرگ و خطر انقراض آنها در شرایطی ادامه دارد که ما نسبت به آثار زیست محیطی این روند بیش از پیش آگاه شده ایم.


داستان گوشتخواران بزرگ جهان بسیار تلخ است. در گذشته، اکثر مردم - حتی دانشمندان - تا حد زیادی آنها را به عنوان رقیب، آفت و تهدیدهایی مرگبار در نظر می گرفتند. این دیدگاه به مبارزه و حتی کمپین های نابودی که سرنوشت شوم مرگ برای بسیاری از حیانات شکارچی برتر جهان در اروپا، آمریکای شمالی، خاورمیانه و آفریقای شمالی و کاهش جمعیت آنها در هر نقطه از جهان را موجب شد. مطالعه اخیر نشان می دهد 66 درصد از 31 بزرگترین گوشتخواران جهان در فهرست قرمز اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) قرار دارند.


این گوشتخواران برای ادامه حیات اغلب به زیستگاه های گسترده و شکارهای بزرگ نیاز دارند. در حقیقت، نیازهای غذایی و قلمرو وسیع است که مواجهه آنها با انسان و دام ها را موجب می شود. این مساله در کنار عدم تحمل و ناشکیبایی انسان، شکارچیان بزرگ را نسبت به انقراض آسیب پذیر کرده اند. در بسیاری از نقاط جهان، گوشتخواران برتر همچنان به واسطه شلیک گلوله، تله گذاری، طعمه های مسموم و ... کشته می شوند. حتی در مکان هایی که به صورت مستقیم مورد هدف نیستند، شکارچیان بزرگ به سرعت در حال از دست دادن زیستگاه و شکارهای خود بوده که به جریان نابودی آنها حتی در مناطق حفاظت شده منجر شده است.



بنابر مطالعه اخیر، این جریان بزرگ در کاهش جهانی جمعیت شکارچیان بزرگ جریان به سرعت در حال رشد جمعیت شکارچی دیگری را منجر شده است: انسان ها. روند افزایشی جمعیت انسان و نرخ چشمگیر و اجتناب ناپذیر شهرنشینی به معنای کاهش و تغییر هرچه بیشتر زیستگاه ها خواهد بود. این مساله شکارچیان بزرگ را در معرض خطر روز افزون انقراض قرار می دهد.
در شرایطی که جمعیت گوشتخواران بزرگ به سرعت در حال کاهش است، دیدگاه های عمومی درباره این روند نگران کننده به آرامی در حال تغییر است. این حیوانات اغلب به عنوان نمادهای کلیدی تلاش های جهانی در زمینه حفاظت از محیط زیست شناخته شده و در برخی مناطق مانند آمریکا و اروپا چند شکارچی بزرگ افزایش اندکی را در جمعیت خود شاهد بوده اند. اما شاید دانشمندان درک نقش چشمگیر شکارچیان بزرگ در زیست بوم های جهان را تازه آغاز کرده اند.


شواهد محکمی وجود دارند که بهتر است در زیست بوم های مختلف جهان از شکارچیان بزرگ برخوردار باشیم زیرا این حیوانات نقش های مهمی را ایفا می کنند. از آن جمله می توان به کاهش چرای بی رویه توسط گیاهخواران که قابلیت جذب کربن زیستگاه ها را افزایش داده و بر تغییرات آب و هوایی موثر خواهد بود، اشاره کرد.


دیر زمانی است که دانشمندان تئوری نقش زیست محیطی قدرتمند شکارچیان بزرگ در زنجیره غذایی به واسطه پایین نگه داشتن جمعیت گیاهخواران را ارائه کرده، اما اکنون نقش های جدیدی برای آنها کشف می کنند. گوشتخواران بزرگ در کنترل جمیعت شکارچیان متوسط جثه نیز نقش داشته و از دست دادن آنها به معنای افزایش ناگهانی جمعیت شکارچیان متوسط جثه و تحت تاثیر قرار گرفتن گونه هایی که در رده های پایین تر قرار دارند، خواهد بود. به عنوان مثال، در استرالیا برای دور نگه داشتن دینگوها از مراتع و چراگاه ها، حصارهای عظیمی ایجاد شده اند. اما این مناطق شاهد افزایش جمعیت روباه قرمز بوده اند.



اهمیت بی تردید شکارچیان بزرگ تنها با تنظیم شرایط زمینی مرتبط نیست. مطالعه اخیر نشان داده است سمورهای دریایی تاثیر قابل توجهی بر محیط زیست به واسطه کنترل جمعیت خارپوست های دریایی دارند. هنگامی که سمورهای دریایی کشته می شوند، جمعیت خارپوست های دریایی افزایش چشمگیری یافته و جنگل های اشنه دریایی تحت تاثیر قرار می گیرند. سمورهای دریایی فراوانی و توزیع اشنه دریایی و ریزجلبک های دیگر در زیست بوم های ساحلی را بهبود می بخشند.



شاید مشهورترین نمونه در زمینه اهمیت حیوانات شکارچی بزرگ به گرگ های پارک ملی یلو استون اختصاص داشته باشد. بازگشت این حیوانات به پارک در دهه 1990 آثار عظیمی را بر زیست بوم آن به همراه داشت. حضور گرگ ها تغییر چشمگیر رفتار گوزن های شمالی را موجب شد که به جای چرا در فضاهای باز، این گیاهخواران برای محافظت از خود به جنگل ها رفتند. از این رو، اجازه رشد آزادانه درختان در بسیاری از مناطق پارک ملی یلو استون که برای دهه ها شاهد چرای بی رویه بودند، فراهم شد. این روند به گسترش جمعیت پرندگان آوازخوان، ماهی ها، سگ های آبی و به طور کلی تنوع زیستی و حتی روند جذب و ذخیره کربن منجر شد.


با توجه به نقش بسیار مهم و غیر قابل انکار شکارچیان بزرگ، بسیاری از دولت های جهان با سوء مدیریت در زمینه کنترل جمعیت این حیوانات مواجه هستند. به جای کشتار و نابودی شکارچیان بزرگ که اغلب از ساختار اجتماعی و نگرش مردمی درباره این حیوانات ناشی می شود، دولت ها باید به بهبود سیاست ها و اقدام هایی مانند استفاده از حیوانات نگهبان برای حفاظت از دام ها پرداخته که نتایج زیست محیطی و اقتصادی پایدار و بهبود یافته را به همراه خواهد داشت.


البته تنها تعداد شکارچیان بزرگ برای برآورده شدن نقش زیست محیطی کافی نبوده و سن و جنسیت آنها نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. در بسیاری از گونه های شکارچی، توله ها و حیوانات جوان از حیوانات بالغ آموزه های خود را فرا می گیرند. هنگامی که حیوانات بالغ کشته می شوند، شکارچیان جوان بدون مربی باقی مانده و ممکن است رفتارهایی غیر قابل پیش بینی تر را بروز داده و در نتیجه خطر بیشتری برای دام و انسان ایجاد شود.


به رغم دانش رو به رشد در مورد اهمیت شکارچیان برتر، نقش زیست محیطی اکثر شکارچیان بزرگ جثه همچنان ناشناخته باقی مانده است. شاید هشداردهنده ترین مورد فقدان داده های مناسب و کافی درباره اندازه جمعیت بسیاری از شکارچیان برتر جهان باشد. بر اساس اطلاعات موجود، شرایط بسیار ناامیدکننده است. جمعیت شیرها از 100 هزار قلاده برآورد شده در سال 1960 به 15 تا 35 هزار قلاده کنونی رسیده است. جمعیت ببرهای در اسارت در آمریکا به تنهایی بیش از ببرهای موجود در حیات وحش سراسر جهان است (حدود 3 هزار و 200 قلاده). گرگ اتیوپی 98 درصد از محدوده زندگی خود را از دست داده و مجموع جمعیت آنها کمتر از 500 قلاده است. نمونه اخیر نیز به شیرهای آفریقایی با جمعیت 250 قلاده اختصاص دارد.


منبع:زیست نیوز