یوزپلنگ آسیایی، ازانقراض تا راهیابی به جام جهانی



زیستگاه یوزپلنگ آسیایی سالهاست محدود به دشتهای ایران شده است، از همین رواست که برخی نام این گونه نادر حیات وحش را به درستی به یوزپلنگ ایرانی تغییر داده اند.

بنا به گفته هومن جوکار، مدیر پروژه بین المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی و براساس آخرین بررسی های میدانی، تعداد یوزپلنگهای ایرانی حداقل 50قلاده برآورد میشود. اکنون 16 سال است که سازمان حفاظت محیط زیست در تکاپوی حفاظت از آخرین بازمانده های یوز ایرانی است.پروژه*ای برای حفاظتیکی از فعالیت*های شاخص حفاظت از یوزپلنگ ایرانی، اجرای پروژه بین المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی است؛ پروژه*ای که مقدمات فاز اول آن از سال1376 آغاز شد و تا سال80 ادامه یافت. اعتباری که از سوی یو ان دی پی برای فاز مقدماتی این پروژه اختصاص یافت 25هزار بود.


سال80 عملیات فاز اول پروژه با 725 هزار در دستور کار قرارگرفت و با آنکه برای فاز اول 4 سال زمان درنظر گرفته شده بود اما باتوجه به عملکرد مثبت پروژه، زمان پروژه 2بار تمدید شد و فاز اول تا سال87 ادامه یافت. بازدید گروه گربه*سانان اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت از دستاوردهای پروژه بین المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی و اعلام نظر مساعد این گروه سبب شد تا ادامه این پروژه (تحت عنوان ملحقات پروژه) در دستور کار قرار بگیرد .


درپی آن، عملیات مرتبط با این بخش از پروژه از اواخر سال 87 آغاز شد و تا سال91 (*آغاز سال2013 میلادی) تداوم یافت. باوجود این و با آنکه سازمان*ملل ملزم به پرداخت 500 هزار به پروژه شده بود نماینده وقت سازمان ملل در ایران به دلایلی از پرداخت اعتبار مذکور سر باز زد. فاز دوم پروژه بین*المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی، 12آبان*ماه امسال به امضای سازمان حفاظت محیط زیست و نماینده سازمان ملل در ایران رسید.


احمدعلی کیخواه، معاون طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط*زیست در مراسم امضای فاز دوم پروژه گفت: «اکوتوریسم پایدار در منطقه توران، مدیریت مشارکتی چرای دام در میاندشت و مدیریت شکار پایدار در یزد محورهای اصلی فاز دوم این پروژه هستند». وی در ادامه، پروژه حفاظت از یوزپلنگ را نمونه موفقی از همکاری بین دولت، سازمان ملل، جوامع محلی و سازمانهای مردمی دانست و افزود: «ما امروز مطمئنیم که حداقل 50 یوزپلنگ در ایران زندگی می*کنند ولی هنوز تا نجات این گونه مهم از خطر انقراض فاصله داریم». در این میان، بازدید سپ بلاتر، رئیس فدراسیون فوتبال(فیفا) از موزه تنوع زیستی که آبانماه امسال به دعوت مسئولان محیط زیست صورت گرفت میتواند نقطه عطفی در حمایت از یوزپلنگ ایرانی تلقی شود.


معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در این باره گفت: «سپ بلاتر هنگام بازدید از موزه تنوع زیستی، از درج تصویر یوزپلنگ روی پیراهن تیم ملی فوتبال جمهوری ایران در جام*جهانی2014 برزیل استقبال کرد».روی پیراهن فوتبالیستها استفاده از تصویر یوزپلنگ ایرانی در جام*جهانی2014 برزیل نخستین*بار 2 سال پیش از سوی مسئولان پروژه بین المللی یوزپلنگ آسیایی درخواست و پیگیری شد با این رویکرد که یوزپلنگ آسیایی نماد جام جهانی2014 شود.


این درخواست به ثمر نرسید اما زمینه*ای شد برای پیگیری راهیابی تصویر این گونه نادر حیات وحش به بزرگترین و پربیننده*ترین رقابتهای ورزشی جهان. به نظر میرسد با این تمهید، یوزپلنگ آسیایی در کانون توجه جهانیان قرار گیرد. با وجود این، بیم آن می*رود که حفاظت از یوز تحت*تأثیر اقدامات نمادین از مسیر اصلی خارج شود.غفلت از واقعیت*هانکته درخور تأمل اینکه مطالعه فاز دوم سند پروژه نشان میدهد در این سند توجهی به زیستگاه*های یوز نشده و تمهیدی برای تقویت این زیستگاه*ها در نظر گرفته نشده است، درحالی که عمده*ترین مشکلی که بر سر راه حفاظت از یوز وجود دارد اشغال زیستگاه*ها توسط دامداران و اجرای طرح*های عمرانی، معدنکاری و جاده کشی در این مناطق است؛ فعالیت*هایی که طی سالهای اخیر باعث شتاب گرفتن سرعت انقراض یوز شده است.


اینکه در سند فاز دوم پروژه به این مسائل اشاره نشده شاید ناشی از آن باشد که بنا به مقررات تعریف شده، سازمان ملل اصولا وظیفه*ای برای حفاظت از زیستگاه*ها ندارد اما از سازمان حفاظت محیط زیست انتظار میرفت برحسب وظایفی که دارد این نکات را در سند پروژه جای دهد. فراموش نکنیم که تمام هم و غم سازمان ملل در اجرای پروژه حفاظت از یوزپلنگ روی اکوتوریسم و جوامع محلی متمرکز شده اما این اقدامات زمانی کارساز خواهد بود که سازمان حفاظت محیط زیست از یک سو با ارتقای آگاهی محیط*بانان و رفع تنگناهای معیشتی انگیزه لازم برای حفاظت از یوز را در میان این نیروها ایجاد کند و از سوی دیگر، با اعمال اقدامات حاکمیتی مانع از فعالیتهای مخرب عمرانی در زیستگاه*ها شود؛ خارج کردن دامداران از زیستگاه*ها و جلوگیری از شکار، از دیگر اقداماتی است که در کنار آموزش جوامع محلی و ارتقای آگاهی حاشیه نشینان زیستگاه*ها میتواند حفاظت از یوز را به نقطه مطلوب برساند.


خط اشک: خط سیاه رنگ کشیده شده از گوشه چشم تا کنار دهان، نور خورشید را جذب میکندو باعث دید بهتر میشود

دیدچشم: توانایی تشخیص جزئیات تا 5کیلومتر

طول بدن: 140تا 150سانتیمتر
بدن لاغر، کشیده و انعطاف پذیر

نقش و نگار بدن: خال گرد، سیاه و توپر

وزن: 30 کیلوگرم

قلب، ریه و کبد یوز 3برابر شیر است.

ارتفاع بدن 60تا 80سانتیمتر

دست و پای بلند و کشیده که برای برداشتن گامهای بلند هنگام دویدن تکامل یافته است.

بعد از 6ماهگی، برخلاف گربه سانان نمیتواند ناخنهایش را جمع کند.

دم مانند یک سکان به تغییر جهت سریع هنگام دویدن کمک میکند.

طول دم 60تا 84سانتیمتر

طول هرگام هنگام دویدن: 7 متر

سرعت یوزپلنگ 100کیلومتر بر ساعت است درحالیکه سرعت اسب 65کیلومتر بر ساعت است.

زمان لازم برای رسیدن از سرعت صفر به 100کیلومتر در ساعت برای پورشه 2.7، برای فراری3.1 و برای یوزپلنگ 3ثانیه است.

منبع:همشهری آنلاین