سگ های نژاد کوچک زودتر از سگ های نژاد بزرگ به سن بلوغ می*رسند . سگ های نر از ۶ تا ۱۴ ماهگی توانایی بارور کردن سگ ماده را بدست آورده و قدرت جنسی خود را تا ۸ الی ۱۰ سالگی حفظ می کنند .
سگ های نژاد کوچک زودتر از سگ های نژاد بزرگ به سن بلوغ می*رسند . سگ های نر از ۶ تا ۱۴ ماهگی توانایی بارور کردن سگ ماده را بدست آورده و قدرت جنسی خود را تا ۸ الی ۱۰ سالگی حفظ می*کنند . سگ های ماده نیز در طی ۷، تا ۱۸ ماهگی اولین فحلی (پذیرش سگ نر) را نشان خواهند داد . معمولا توصیه می*شود که از آبستن شدن سگهای ماده در اولین فحلی جلوگیری شود چون در این شرایط سگ متحمل استرس شدید ناشی از آبستنی و زایمان و شیردهی به توله*ها می*شود . همینطور بهتر است که سگهای ماده در ۲ فصل متوالی آبستن نشوند تا بتو انند در خلال دو آبستنی توانایی و قدرت از دست رفته را دوباره باز یابند .
جفت گیری در سگ ها

قبل از هرگونه تصمیم در مورد نسل *کشی از سگ خود ، باید این نکته را در نظر بگیرید که توله*ای که بدنیا می*آید باید خصوصیات اصیل والدینش را کسب کند و حتی از آنها بهتر باشد . بنابراین هرگز از سگهای ولگرد و خیابانی برای آبستن کردن سگ ماده و اصیل خود استفاده نکنید ؛ زیرا توله*ای که بدنیا خواهد آمد دیگر بطور کامل صفات و ویژگی*های مورد نظر شما و اصالت مادرش را نخواهد داشت . برای انتخاب جفت سعی کنید از سگی که مکمل سگ شما است استفاده کنید برای مثال اگر سگ شما فاقد پوستی زیبا است جفتی را که دارای مو و پوست زیبایی است انتخاب کنید .
همیشه این نکته را مد نظر داشته باشید که اگر سگی دچار بیماریها و اختلالات مادرزادی است ممکن است آن را به نسل بعد از خود، یعنی به توله*هایش ، انتقال دهد . بهمین خاطر در صورتی که سگتان یا جفتی که برای وی انتخاب کرده*اید از لحاظ ارثی و ژنتیکی دچار مشکلاتی است ، هرگز از آن نسل*کشی نکنید . سگ ماده*ای که قصد نسل*کشی از آن را دارید باید از لحاظ بدنی در شرایط ایده*آلی بوده و برنامه واکسیناسیون و داروهای ضدانگل آن به صورت کامل انجام گرفته شود . سگ ماده آبستن باید در طی دوران آبستنی از جیره مناسب و مقوی (انرژی، ویتامینها و مواد معدنی کافی) بهره*مند باشد . البته برای نیل به این هدف ، هیچگاه بدون برنامه و کورکورانه تغذیه سگ ماده آبستن را زیاد نکنید ، زیرا در اینصورت حیوان چاق گشته و در حین زایمان دچار سخت*زایی خواهد شد . قبل از جفتگیری ، توسط دامپزشکتان حیوان را از نظر بیماری بروسلوز بررسی کنید زیرا این بیماری باکتریائی باعث سقط در طی روزهای آخر آبستنی (۴۵ ـ ۵۵ روزگی) خواهد شد .
در طی عمل جفت گیری سگ نر روی سگ ماده پریده ، قسمت میانی بدن سگ ماده را به وسیله دستانش گرفته و عمل جفت*گیری انجام می*گیرد . جفت*گیری به مدت ۱۰ الی ۳۰ دقیقه به طول می*انجامد . در طول این مدت بدلیل تورم قسمتی از آلت تناسلی سگ نر (bullbus glandis) و انقباض عضلات دهلیز سگ ماده ، حالتی به نام قفل شدن رخ داده و سگ ماده و نر به هم می*چسبند . در این حالت هرگز سعی نکنید آنها را از هم جدا کنید ، چرا که این حالت طبیعی بوده و در صورت اصرار شما برای جدا کردن سگها از همدیگر ، ممکن است به دستگاه تناسلی*شان آسیب وارد شود .
تولید مثل در سگ ها

طول دوره آبستنی سگ ماده تقریبآ ۹ هفته می*باشد . سعی کنید در طی آبستنی ، سگ ماده از منابع کلسیم (مانند استخوان) ، هویج و سایر مواد غذایی مقوی بهره*مند باشد . در طی این دوران باید وی از هوای سالم ، آفتاب و فعالیت روزانه بیشتری برخوردار باشد . مجموعه این اقدامات باعث خواهد شد توله*های بدنیا آمده ، سالم و قوی باشند .
در روزهای آخر آبستنی ، سگ ماده را تحت کنترل قرار دهید . سگ*های ماده معمولا ۱۲ تا ۲۴ ساعت قبل از زایمان رفتارها و علائم آن را نشان خواهند داد . این علائم شامل بی*اشتهایی و عدم تمایل به خوردن غذا ، ترک لانه ، حالت بی*قراری و اضطراب ، پناه بردن سگ به گوشه و فرو رفتن در بدن خود ، حالت عصبانیت و خروج ترشحات از سینه ها می*باشد . با مشاهده این حالات مقداری پارچه تمیز و لوازم ضدعفونی کننده و الکل آماده کنید .
هرگز به سگی که می*خواهد زایمان کند استرس وارد نکنید . آنها معمولا ً بنا به غریزه خود دوست دارند در موقع زایمان تنها و به دور از انظار عمومی باشند . یک جای تمیز و عاری از آلودگی و یک محیط ساکت و آرام را برای سگ ماده مهیا کنید . اکثر سگهای ماده سالم معمولا زایمان طبیعی خواهند داشت و نیازی به کمک اضافی ندارند . توله*ها همراه با پرده*های جنینی و جفت مربوط به خود ، بدنیا می آیند و سگ ماده در پاره کردن پرده*ها به جنین کمک کرده و بند ناف را نیز قطع می*کند . ولی در مورد سگهایی که نمی*توانند پرده*های جنینی را از قسمتی که سر جنین قرار دارد پاره کرده و جنین را خارج سازید . به این صورت که حدود ۴ تا ۵ سانتیمتر بالای ناف را با نخ ابریشم محکم ببندید و سپس با استفاده از یک قیچی تمیز و ضدعفونی شده ، بند ناف را قطع کنید . بند ناف را باید هر روز بوسیله بتادین ضدعفونی کنید .
چنانچه موقع تولدترشحات موکوسی و یا مایعات بر روی دهان و بینی توله ، قرار گرفته باشد آنها را پاک کرده و با ماساژ دادن قفسه سینه حیوان به تنفس آغازین وی کمک کنید . چنانچه در حین زایمان مادر دچار دردسر شدید شده باشد و در بدنیا آوردن توله*ها نیاز به کمک داشته باشد ، می*توانید به او کمک کنید . البته بهتر است که در مواقع برخورد با این وضعیت دامپزشک را مطلع سازید و از اقدامات کورکورانه پرهیز کنید .
بعد از بدنیا آمدن توله*ها حتمآ آنها را نزد مادر خود نگه دارید تا از شیر اولیه مارد که آغوز نام دارد و حاوی پادتن*های مادری است ، بهره*مند شوند . خوردن آغوز باید در طی ۲۴ ساعت اول پس از تولد صورت بگیرد ؛ زیرا با گذشت زمان دستگاه گوارش توله*ها توانایی جذب پادتن*های مادری موجود در آغوز را از دست خواهد داد . توله*ها نیاز به هوای سالم ، آفتاب ، جای گرم و دور از سرما دارند . البته این بدان معنی نیست که آنها را در معرض آفتاب شدید و تند قرار دهید . اگر توله*ها را در روزهای اول تولد در معرض سرما قرار دهید ، بدلیل اینکه آنها در طی این دوران توانایی کنترل درجه حرارت بدن خود را ندارند ، فشار و استرس زیادی را متحمل شده و مستعد به بیماریهای عفونی خواهند شد . معمولا ً توله*ها تا ۱۴ روزگی نیاز چندانی به کمک شما ندارند ، زیرا مادر در طی این دوران وظیفه خود را به نحو احسن انجام خواهد داد . از هفته سوم باید بتدریج مواظبت و حمایت خود راشروع کنید .
در این روزها توله*ها له آهستگی شروع به دندان در آوردن کرده و موقع شیر خوردن پستان مادر را ناراحت خواهند کرد ؛ از این رو ممکن است مادر از شیر دادن به توله *ها شانه خالی کند به همین دلیل باید توله*ها را بتدریج به تغذیه با مواد جایگزین شیر عادت بدهید . دادن روغن ماهی به توله*ها بسیار سودمند است ، مخصوصآ اگر آنها در زمستان بدنیا آمده باشند، چرا که تغذیه با این ماده باعث جلوگیری از وقوع راشیتیسم خواهد شد . به همان اندازه که مراقب تغذیه توله*ها هستید باید مراقب تغذیه مادر نیز باشید . سگ ماده در طی این دوران نیاز به غذاهای مقوی مانند گوشت ، تخم*مرغ ، هویج ، روغن*ماهی ، کلسیم ، استخوان ، انواع ویتامین*ها و مایعات دارد .
با شروع هفته چهارم باید توله*ها را بتدریج به تغذیه با مواد دیگر غیر از شیر عادت دهید . در این سن غریزه شجاعت و یا ترس در توله*ها شکل پیدا می*کند و بدین منظور باید کاملا مراقب رفتار خود باشید تا مبادا توله*ها ترسو بار بیایند .
تغذیه توله های بی مادر
در مواردی که مادر قادر به شیر دادن به توله*های خود نیست (مثلا ً در مواقع بروز ورم پستان و یا مواقعی که توله*ها مادشان را از دست داده*اند) ، باید خودتان به تغذیه آنها اقدام کنید . برای این منظور می*توانید از شیر گاو استفاده کنید ولی از آنجایی که شیر این حیوان به لحاظ داشتن عناصری مانند کلسیم ، پروتئین و لاکتوز نسبت به شیر سگ خیلی فقیر است ، باید آن را بوسیله تخم*مرغ ، کره و مقداری لاکتو ز، غنی*سازی کنید . برای شیر دادن از شیشه شیر و پستانک استفاده کنید . این عمل در هفته اول بسیار سخت و پرزحمت است ولی بتدریج توله*ها بدان عادت خواهند کرد .
جلوگیری از آبستنی
چنانچه قصد ندارید از سگ ماده خود نسل*کشی کنید باید از جفت*گیری آن با سگ نر جلوگیری کنید . ساده*ترین راه این است که سگ ماده را زمانی که در دوره فحلی است از دسترس سگهای نر دور نگه دارید . این کار باید با دقت و وسواس خاصی صورت بگیرد تا جلوی آبستنی ناخواسته گرفته شود . ولی کارآمدترین روش این است که به دامپزشک مراجعه کرده و درخواست عملی اواریوهیسترکتومی (برداشت رحم و تخمدانها) برای سگ ماده خود کنید . به*هرحال اگر در مواردی جفت*گیری ناخواسته صورت پذیرفت می*توانید با درمان هورمونی ، از آبستن شدن سگ ماده جلوگیری کنید ولی توصیه می*شود در اینگونه موارد با دامپزشک خود مشورت کنید

موفق باشید
نویسنده:علی دشتی