دیده بان حقوق حیوانات ایران: آیا اجداد پرندگان نخستین پرواز خود را بال زدن از روی زمین آغاز کردند یا با پرش از ارتفاع وسر خوردن به*جای سقوط آزاد؟ بررسی دو نمونه از ابتدایی*ترین اجداد پرندگان پاسخ دقیق این سوال را مشخص کرده است.
در هر کتاب درسی زیست*شناسی فرگشتی، بدون شک به چند مثال خیلی روشن از تاریخ فرگشت حیات پرداخته شده است: فرگشت نهنگ*ها از نسل پستانداران خشکی*زی، فرگشت اسب*ها از نسل پستانداران پنج انگشتی به اندازه گربه، فرگشت مهره*داران خشکی*زی از نسل ماهی*ها و گل سرسبد همه این*ها: فرگشت پرندگان از نسل خزندگان بدون پرواز. تا سال*ها دعوا بر سر این بود که کدام گروه از خزندگان نزدیک*ترین خویشاوندان پرندگان هستند و البته پس از اکتشافات درخشان و پی*درپی در سرزمین چین، این دایناسورها بودند که پرندگان را درسته بلعیدند و یک قلپ آب هم روی آن نوش جان فرمودند. اکنون پرندگان نه به عنوان یک شاخه جداشده از خزندگان، بلکه به عنوان یکی از زیرگروه*های آن*ها، و البته در دل دایناسورها رده**بندی می*شوند و البته هیچ نقطه تاریکی هم درباره روند فرگشت ظاهری آن*ها باقی نمانده است. در حقیقت می*توانیم پله به پله مسیر تغییرات ریخت*شناسی ابتدایی*ترین موجود مارمولک*مانند تا کبوترهای امروزی را بر اساس سنگواره*های بسیار بسیار زیادی که طی این سال*ها کشف*شده*اند به شما نشان دهیم. اما در این میان هنوز یک راز خیلی بزرگ باقی مانده*است.
ما نمی*دانیم نخستین* بار کدام یک از این جانوران پردار توانست بال بزند و بپرد. فرگشت شاه*پرها مدت*ها پیش از فرگشت پرواز رخ داده و البته انگیزه اصلی دایناسورها برای داشتن شاه*پرهای بلند و رنگی و زیبا نیز در اصل انتخاب جفت بوده است. سنگواره*های پردار دایناسورهایی که تا دیروز برهنه تصورشان می*کردیم، اکنون نه فقط در چین بلکه در اروپا و آمریکای شمالی هم چهره عیان می*کنند و دانشمندان بیش از پیش مطمئن شده*اند میلیون*ها سال پیش از این*که پرنده*ای از نسل دایناسورها پرواز را تجربه*کند، دایناسورها دارای پر و شاه*پرهای رنگی و زیبا شده*بودند و در نتیجه پرندگان تنها یکی از گروه*های متعددی بودند که در آن روزها بدنی پردار و بال*هایی گشوده داشتند.
به هرحال تصور اغلب دانشمندانی که حتی پیش از اکتشافات اخیر، از روی استخوان*شناسی دایناسورها مطمئن بودند پرندگان از نسل آن*ها هستند، این چنین بود که موجوداتی مثل Archaeopteryx [آرکیوپ*تریکس] به خوبی پرواز می*کردند و در حالی که پسرعموهای زمینی خود را سر کار گذاشته*اند، مدام از میان شاخه*های درختان به این سو و آن*سو می*پریدند. در برابر این گروه، دانشمندان دیگری نیز بودند که احساس می*کردند یک جای این ماجرا می*لنگد.
شرح عکس: Archaeopteryx [آرکیوپ*تریکس] که اسمش را هم اغلب ایرانی*ها اشتباه تلفظ می*کنند این شکلی بوده است و تنها با بالارفتن از میان شاخه*های درختان می*توانسته به همان شیوه*ای که امروزه سنجاب*های پرنده از میان شاخه*های درختان می*پرند و روی هوا سر می*خورند، ادای پروازکردن را دربیاورد و از جای مرتفع*تر با بال*هایی گشوده به جای کم*ارتفاع*تر سر بخورد. نسل*های بعد از این موجود البته با تغییرات بسیار کوچکی در آناتومی بال*ها و کتف و پرهایشان قادر به پرواز حقیقی شدند.

آن*ها اعتقاد داشتند آرکیوپ*تریکس و پسرعموهایشان به عنوان نخستین نمایندگان دایناسورها در آسمان، اصلاً قادر به بال*زدن و اوج گرفتن نبوده*اند و نهایت هنرنمایی*شان همین بوده که از نوک شاخه درخت به پایین بپرند و هنوز چند میلیون سال زمان لازم بوده تا این حیوانات کوچولوی پردار به چیزی تبدیل شوند که بتواند با نیروی بال*هایش مدتی را هوا سپری کند. تاکنون تمام آزمایش*هایی که درباره بررسی این دو فرضیه انجام می*شد محدود بودند به مباحث نظری آیرودینامیک و نهایتاً آزمون*های تونل باد.
شرح عکس: تصویری از Ornithomimus [اورنیتومایموس]، دایناسوری همه*چیزخوار و شترمرغ*مانند که البته تنها شباهتی ظاهری به شترمرغ*های امروزی داشت و در حقیقت از پسرعموهای خیلی دور پرنده*ها محسوب می*شد. مدت*ها بود که دانشمندان چنین دایناسورهایی را با بدن*های برهنه و مارمولک*مانند تصور می*کردند، اما سنگواره پردار این دایناسور که چند هفته پیش در کانادا کشف شد، نشان داد حتی این پسرعموی دور پرندگان هم پرهایی به خوشگلی پسرعموهای آسمان*گیر خود داشته است و جالب*تر این*که نمونه نابالغ این دایناسور تنها دارای پوش*پرهای کوتاه بوده و پرهای رنگی و بلند دست*ها پس از بلوغ (و احتمالا برای جلب جفت*های مناسب) رشده می*کرده*اند.
اما چند روز پیش مقاله*ای در مجله Current Biology منتشر گردید که شاید مهر نهایی را پای حکم آرکیوپ*تریکس زده باشد. دیرینه*شناسی که این مقاله را تألیف کردند، دوباره نشسته*اند از نو سنگواره*های آرکیوپ*تریکس و یکی دیگر از پسرعموهای پردار او موسوم به Anchiornis [آنکی*اورنیس] را بررسی کرده*اند و درست و حسابی پرهای روی بال آن*ها را شمرده*اند. نتیجه*ای که آن*ها از بررسی این موجودات پردار به دست آورده*اند تقریباً تمام خیالات دانشمندان پیشین را نقش بر آب کرد. طبق این داده*ها شاه*پرهای روی بال آرکیوپ*تریکس و آنکی*اورنیس اصولاً بیش از آن*که به درد پرواز بخورند، به درد سقوط آزاد با سرعت کم می*خورده*اند. این شاه*پرها بر خلاف شاه*پرهای آیرودینامیک پرندگان امروزی، نیروی اصطکاک زیادی با هوا ایجاد می*کردند و در عمل باعث می*شدند حیوان بتواند مسافتی اندک میان شاخه*ها و به احتمال بیشتر از شاخه*ها به زمین سقوط آزاد بی*خطر انجام دهد و بس. به علاوه چنین شاه*پرهایی هرگز نیروی بالابرنده بر اثر بال*زدن ایجاد نمی*کردند. بنابراین اکنون نه بر اساس تخیلات و محاسبات صرف، بلکه بر اساس یک مدرک عینی، می*دانیم که آرکیوپ*تریکس ناچار بوده برای سر خوردن روی جریان هوا، خودش را از درخت بالا بکشد و بعد پرواز کند.
شرح عکس: روند فرگشت بال و پر در نخستین پرندگان تاریخ. ابتدایی*ترین حالت (سمت چپ) متعلق به دایناسورهای پرداری مثل Anchiornis [آنکی*اورنیس] است که تنها شاه*پرهای نسبتاً کم*قدرت و کوتاه و نمایشی داشتند و پوش*پرهای روی بال*های آن*ها چندان متمایز از شاه*پرها نبود. در مرحله بعدی، به Archaeopteryx [آرکیوپ*تریکس] می*رسیم که دارای شاه*پرهایی بلندتر ولی چندلایه است. شاه*پرها در این موجود هنوز توانایی لازم جهت ایجاد نیروی بالابرنده کافی را ندارند. در نسل*های بعد به پرندگانی مثل Confuciusornis [کونفیوشس*اورنیس] می*رسیم که دارای شاه*پرهای بلند و واقعاً کشیده هستند که باعث می*شد بتوانند با بال*زدن یک پرواز حقیقی را تجربه کنند. آناتومی استخوان*های بال هم در این دایناسور مستحکم*تر شده ولی هنوز انگشتان دست برخلاف پرندگان امروزی، از همدیگر جدا هستند.


پرواز حقیقی میلیون*ها سال پس از آرکیوپ*تریکس و در نسل*های بعدی این موجودات پدید آمده و البته نه تنها با مستحکم*ترشدن و درازترشدن پرها که با تغییر جهت سمت مفصل بازو به پشت بدن پرندگان همراه بوده*است (دفعه بعد که مرغ می*خوردید دقت کنید که بال مرغ در ناحیه بازو به سمت بالا و پشت بدن قرار گرفته است، و البته فراموش نکنید که این موجود، بازمانده از حیات وحش دوران دایناسورهاست.
منبع: خبر آنلاین