جام جم آنلاين: نهنگها پستانداراني عظيم الجثه هستند كه همچون ساير پستانداران با شش تنفس ميكنند و دو زير مجموعه از آنها به نام نهنگ*هاي بدون دندان (بالن*دار) و نهنگهاي با دندان وجود دارد.

در آبهاي خليج فارس و درياي عمان يك خانواده از نهنگهاي بدون دندان و دو خانواده از نهنگهاي با دندان مشاهده شده است. موضوعي كه بتازگي مورد تحقيق و بررسي قرار گرفته، نحوه غذا خوردن نهنگها و چگونگي صرف انرژي توسط آنهاست.
نهنگها همچون ساير پستانداران شش دارند. از اين رو مجبورند براي نفس كشيدن مدتي را به سطح آب بيايند و ريه هايشان را از هوا پر كنند.

شناكردن در اعماق زياد به دليل عدم كسب اكسيژن هوا براي آنها بهاي گزافي خواهد داشت. حتي اين احتمال وجود دارد جانشان را از دست بدهند.
نحوه زندگي نهنگها در زير آب يك معما بود تا اينكه گروهي از دانشمندان سراسر جهان پيشقدم شدند الگوهاي رفتاري آنها را زير آب به دقت مورد تجزيه و تحليل قرار دهند. اين گروه تحقيقاتي شامل ملاني سيمون، مارك جانسون و پيتر مدسن بود.
آنها با استفاده از رديابهايي كه به بدن نهنگها وصل كردند، توانستند به دقت نحوه زندگي و خصوصاً غذاخوردن آنها را مدنظر قرار دهند.

پيشتر جرمي گولدبوگن و همكارانش با استفاده از رديابهايي كه روي باله نهنگهاي گوژپشت الصاق كرده بودند، نحوه شكار سختپوستان كريل را توسط نهنگها بررسي كردند. كريل ها به گروه Euphausiacea از سخت پوستان تعلق دارند.

اين بي مهرگان كه در آبهاي اقيانوسها يافت ميشوند، يكي از منابع غذايي عمده نهنگها هستند. پروفسور سيمون و همكارانش نيز كار خود را روي نهنگهاي محدوده گرينلند متمركز كردند.

آنها در آنجا پنج نهنگ گوژپشت را علامتگذاري كردند. محققان براي ثبت الگوهاي حركتي نهنگها سه ردياب را به پشت باله سه نهنگ الصاق كردند.
براي ساير نهنگها تصميم گرفته شد ردياب ها نزديك به ناحيه سر چسبانده شود تا اينكه تيم تحقيقاتي بتواند صرفاً جابه جايي ناحيه سر را مورد بررسي قرار دهد.

تيم تحقيقاتي با موفقيت توانست 479 شيرجه را با دقت هرچه تمامتر مورد تجزيه و تحليل قرار دهد. گزارشهاي ثبت شده مواردي همچون شيرجه به عمق، حركات سريع و جهتيابي هاي مغناطيسي را دربرگرفت.

هدف اين گروه كسب اطلاعات بيشتري درباره تاكتيكهاي حمله اين موجودات خارق العاده بود. پروفسور سيمون از موسسه منابع طبيعي گرينلند، پروفسور مدسن از دانشگاه آرهاوس دانمارك و پروفسور جانسون از دانشگاه سنت اندروز انگلستان نتايج تحقيقات خود را بتازگي در مجله بيولوژي تجربي به چاپ رسانده اند.

اين تحقيقات نشان ميدهد نهنگها براي زندگي در زير آب متحمل چه تلاشهاي خستگي ناپذيري ميشوند.
آناليز الگوهاي سرعتي نهنگها نشان ميدهد آنها در مرحله آغازين حمله شتاب ميگيرند. نهنگها با دو بار حركت سريع دم، سرعت خودشان را به سه متر در ثانيه ميرسانند.

اين سرعت چندان تفاوتي با سرعت آنها هنگام مهاجرت ندارد. تيم تحقيقاتي متوجه شد از يك مرحله به بعد، حركت دم ديگر سرعت را زياد نميكند، بلكه حتي از سرعت هم كاسته ميشود.
اين امر در هر صورت باعث توقف نهنگ نميشود، اما مساله اينجاست كه سرعت به 1.5 متر در ثانيه ميرسد.

حال پرسشي كه مطرح ميشود اين است كه نهنگها در چه زماني از اين فرآيند، دهان خودشان را باز ميكنند؟ واقعيت اين است كه نهنگها در مراحل ابتدايي حمله خود به بيشترين سرعت ممكن ميرسند.

به اين معنا كه آنها براي رسيدن به اين سرعت مجبورند انرژي زيادي صرف كنند و دم خود را هرچه محكمتر تكان دهند.
با جمع*بندي تمام اين موارد و بررسي دقيق رفتار نهنگها تيم تحقيقاتي به اين نتيجه رسيد كه قطعاً دهان نهنگ پيشتر از اين زمان باز شده است. نهنگها با مكيدن هر چه بيشتر آب و هوا به حفره دهاني خود، آن را تا حد ممكن باد ميكنند و اين امر خود باعث شتاب بخشيدن هرچه بيشتر ميشود.

يافته هاي تيم تحقيقاتي حاكي است، نهنگها كماكان پس از باز كردن دهان به حركت با همان سرعت ادامه ميدهند. هدف نهنگها از باز كردن دهانشان اين است كه بتوانند با ارتجاع چربيهاي ناحيه شكمي از حداكثر سرعت براي حمله استفاده كنند و قادر باشند هرچه بيشتر در آب غوطه ور بمانند.

زماني كه دهان نهنگها پر از هوا شد، آنها همچنان به تكان دادن دم ادامه ميدهند. تكان دادن دم حتي بعد از بسته*شدن دهان نيز ادامه دارد. اين فرآيند بظاهر ساده باعث مي*شود آنها سرعت خود را حفظ كنند.

همه اين اتفاقات پيش از آن مي افتد كه دم از حركت بايستد و نهنگ سرعتش به 1.5 متر در ثانيه تقليل پيدا كند. در نهايت نهنگ آب را فيلتر مي*كند و ماهيان و سخت*پوستاني را كه به دام افتاده اند، مي بلعد.

بلعيدن غذا كمي بيشتر از 46 ثانيه طول ميكشد و پس از آن، نهنگ دوباره دم خود را تكان ميدهد تا خود را براي حمله بعدي آماده كند.
پيشتر تصور ميشد نهنگهاي گوژپشت پس از آن كه آرواره هاي عريض خود را باز ميكنند، رفته رفته از سرعتشان كاسته ميشود و سرانجام متوقف ميشوند.

در ضمن باورها بر اين مبنا بود كه نهنگها براي آن كه بدن عظيم الجثه خودشان را سريعتر تكان دهند، مجبور هستند در همان ابتدا همه انرژي خود را صرف كنند تا دم تكان دهند، اما يافته هاي اين تيم تحقيقاتي نشان ميدهد آنها پس از آن كه دهانشان را بستند، باز هم به حركت ادامه ميدهند.

همه اين موارد به اين معناست كه نهنگ مجبور نيست تمام انرژي خود را صرف غذاخوردن كند. البته تيم تحقيقاتي تائيد ميكند كه با وجود اين باز هم غذاخوردن براي نهنگها مستلزم صرف انرژي زيادي است، چرا كه جابه جايي بدن 30 تني به هيچ وجه كار چندان راحتي نيست، اما تاكتيك افزايش سرعت براي شكارچيان سنگين وزني كه مجبورند شكار خودشان را از اين طريق به دست بياورند، قطعاً بسيار كارسازتر از روشهايي است كه پيش تر تصور ميشد