این نخستین درخت خانوادگی تمام پرندگان زنده جهان است، که رابطه خویشاوندی آنها را با یکدیگر نشان میدهد و نیز نشان میدهد پس از انقراض پسرعموهای غول آسایشان، کی و کجا فرصت پیدا کردند که اینقدر تنوع پیدا کنند.
درختهای فرگشتی یا فیلوژنتیک یا درختهای خانوادگی مدتهاست که برای همه گروهها (از جمله پرندگان) ترسیم شده اند. اما این یکی فرقی بزرگ با نمونه های قبلی دارد. درختهای پیشین تنها چند نماینده از هر گروه بزرگ را نشان میدادند و البته نتایج آنها هم جالب بود: مثلاً سالهاست که فهمیدیم شکاریان روز (عقابها و شاهینها) یک گروه نیستند، بلکه سه گروه هستند:

1 – لاشخورهای آمریکایی که پسرعموی مرغهای دریایی هستند
2 – عقابها و بازها و مرغان منشی که پسرعموی جغدها، سبزه قبا، ماهیخورک و شانه به سرها هستند
3 – شاهینها که پسرعموی طوطیها و گنجشکسانان هستند.

این نتایج شگفت انگیز که اعصاب جانورشناسان سنتی و نیز ردهبندیهای کلاسیک آنها را مدتهاست به هم ریخته، این روزها با انتشار خبری جدید درباره یک درخت فرگشتی بسیار کامل (که دربرگیرنده تکتک گونههای پرندگان است) دوباره داغ شدهاند. این درخت فرگشتی دربرگیرنده حدود 10هزار گونه پرنده زنده امروزی است. البته نتایج کلی آن مثل اکتشافات قبلی است (خیالتان راحت: قطعاً عقابها و شاهینها به صورت جداگانه فرگشتیافته اند) ولی چیزی که در این ردهبندی جدید میدرخشد، روشن شدن نرخ و زمان تنوعزایی گونه های امروزی پرندگان است.

پژوهشگران دانشگاه شفیلد، دانشگاه ییل، دانشگاه تاسمانی و دانشگاه سیمون-فریزر در این پژوهش نشان داده اند هرچند اغلب گروههای امروزی پرندگان، حتی در زمان دایناسورها نیز وجود داشته اند، اما گونه زایی آنها پس از انقراض پسرعموهای پردار غولآسایشان نرخی بسیار بیشتر یافته است. جالب است که برخلاف تصور اغلب زیست شناسان که مناطق حارهای را نقطه داغ گونه زایی تصور میکنند، گونه زایی پرندگان در دو جا بیش از بقیه رخ دادهاست: بر جدید (آمریکای شمالی و جنوبی) و جزایر. البته مناطق حارهای مثل آفریقا و جنوب شرق آسیا از نظر بیشترین نرخ گونه زایی پرندگان پس از این مناطق قرار دارند.

انگیزه اصلی برای جمعآوری دادههای مولکولی از یکایک گونه های پرندگان زنده امروزی و استنتاج چنین درخت فرگشتی بزرگی از این دادهها بهینه کردن الگوهای حفاظت از تنوع زیستی به خصوص نقاط داغ تنوعزایی پرندگان است.
دکتر گوین تامس از گروه گیاهشناسی و جانورشناسی دانشگاه شفیلد میگوید: «ما نخستین درخت خانوادگی را که نشاندهنده روابط خویشاوندی همه گونه های زنده پرندگان است، رسم کردهایم و از دادههای سنگوارهای و مولکولی برای این که بدانیم هر کدام از شاخههای این درخت در چه زمانی دچار گونه زایی شدهاند استفاده کردیم تا به کمک آن بفهمیم تنوع زیستی با چه الگویی طی زمان روی هم انباشته شدهاست.

کار ما مدیون پژوهشگران موزه ها و دانشگاههای سراسر جهان است که میزان قابل توجهی از دادههای ژنتیک از پرندگان سراسر جهان تهیه کرده اند».
با وجود پیشرفتهای چشمگیر اخیر در ساخت ابررایانه ها، پنج سال گرانبها زمان صرف تحلیل توالیهای DNA و سنگوارههای میلیونها سال فرگشت با رایانه به کمک پیشرفتهترین ریاضیات و کشیدن نقشه فرگشت پرندگان شد.
این پژوهشگران برای اینکه بتوانند تعیین کنند کدام گونه بیشتر یا کمتر تنوع دارد، ناچار شدند یک معیار جدید به نام «نرخ گونهای» تعریف کنند.

دکتر تامس میگوید: «تنوع حاصل جمع پیدایش گونه های جدید است، یعنی فرایندی که گونه زایی نامیده میشود، به علاوه گونه های زندهای که منقرض میشوند. ما این دادهها را با دادههای موجود درباره گستره جغرافیایی گونه های امروزی پرندگان تلفیق کردیم. این درخت فرگشتی از آن رو مهم است که برای نخستین بار شامل همه گونه های پرندگان شناخته شده زنده میشود، بنابراین میتوانیم در سطحی جهانی درباره تنوع زیستی و فرگشت صحبت کنیم و بگوییم تنوع زیستی طی میلیونها چه تغییراتی داشته است و از همه مهمتر این درخت فرگشتی کاربرد دیگری هم دارد که تاکنون خیلی شناخته شده نبوده و آن کاربرد این درخت فرگشتی در تلاشهای حفاظتی است.

اکنون میتوانیم بفهمیم در کدام مناطق درخت فرگشتی گونه ها با خطر انقراض روبهرو هستند و این که این موجودات چه میزان تاریخ فرگشتی را نمایندگی میکنند؛ برای مثال خیلی از گونه ها خویشاوندان نزدیک فراوانی دارند و سهم کوچکی از تاریخ فرگشتی منحصر به آنهاست، در حالی که خیلی گونه ها خویشاوندان کمی دارند و اگر منقرض شوند، میلیونها سال فرگشت پشت سر آنها نیز بدون هیچ بازماندهای از میان میرود. تغییرات محیطی در طی زمان اثرات شدیدی رو تنوعزایی پرندگان داشته است و تغییرات اقلیمی [کنونی] نیز میتواند جزء همین مقوله باشد، به ویژه با اثراتی که روی تنوع زیستگاهها میگذارد».