خانواده نهنگ های شکیل ( وال ها ) family balaenopteridae

افراد این خانواده جثه ای بسیار بزرگ ( نهنگ آبی به طول 33 متر بزرگ ترین پستاندار دنیا ) تا متوسط دارند . ماده از نر پها بزرگترند نهنگ های شکیل دندان ندارند ولی با جای دندان تیغه های شاخی مثلثی شکل بلندی به نام بالن دارند که به دو طرف سقف دهان چسبیده اند، معمولاً در جلوی دهان به هم وصل می شوند، تعداد آنها در هر طرف دهان ممکن است به 480 عدد برسد. سطح بیرونی تیغه ها صاف ولی سطح داخلی آن از موهای متراکمی پوشیده شده است که مانند آبکش عمل می کند. نهنگ های شکیل بر خلاف جثه بزرگشان از موجودات بسیار ریز داخل آب تغذیه می کنند. برای تغذیه، در حالی که دهانشان باز است به سمت توده غذا شنا می کنند. آنها آب زیادی وارد دهان می کنند، سپس بیرون دادن آب و فیلتر کردن آن، مواد غذائی را که معمولاً توده های پلانکتون جانوری و دیگر موجودات کوچک آبزی است توسط تیغه های شاخی و موها در دهان نگه می دارند. نهنگ های شکیل دو سوارخ تنفسی در بالای سر دارند. به منظور دم و بازدم به سطح آب می آیند، و پس از پر کردن ریه ها از هوا، به زیر آب فرو می روند. اغلب آنها در موقع بازدم، هوا و بخار آب و احتمالاً ترشحات سینوس ها را، به شکل یک فواره بلند و ابر مانند از سوراخ های تنفسی بیرون می دهند. در ناحیه سینه و گلوی نهنگ های شکیل شیارهای طولی عمیقی وجود دارد که تعداد آنها گاهی به 100 عدد و عمق آنها گاهی به 50 سانتی متر می رسد. تا حیوان بتواند مقدار زیادتری آب و مواد غذایی را در دهان خود جای دهد. اکثر نهنگ ها صدایی ناله مانند تولید می کنند که در برخی از فاصله صدها کیلومتر قابل شنیدن است. چنین تصور می شد که تمام نهنگ های شکیل مهاجر هستند و تابستان ها را در آب های مناطق سرد شمالی می گذرانند ولی بر اساس مشاهدات اخیر، از اواخر بهار تا اواخر تابستان سال 1386 لاشه چهار نهنگ که یکی از آنها نهنگ گوژپشت بود در سواحل ایران مشاهده گردید که نشانه حضور این نهنگ ها در فصل تابستان می باشد. برخی از محققین علت این حضور را وقوع توفان گونو در دریای عمان و بوجود آمدن اختلال در مسیر حرکتی آنها می دانند. نهنگ ها معمولاً در آب های سرد به سر می برند ولی جفت گیری و زایمان اغلب در فصل زمستان و در آب های گرم انجام می گیرد.ارزش اقتصادی : در گذشته به صورت گسترده از گوشت، چربی، استخوان، و روغن سر آنها استفاده های زیادی می گرید، و هر ساله هزاران نهنگ به وسیله کشتی های مخصوص و مجهز به توپ شکار می شدند.وضعیت فعلی : در حال حاضر از تعداد و وضعیت نهنگ های شکیل اطلاعات کافی در دست نیست. گاهی اوقات اجساد این حیوانات در سواحل ایران مشاهده می شود. به علت کم شدن مواد غذایی، آلودگی آب ها و تردد زیاد کشتی ها و گاهی برخورد با آنها در سال های اخیر کمتر مشاهده می شوند. بر اساس برآوردهای انجام شده، در قرن بیستم حدود دو میلیون نهنگ توسط شکارچیان کشته شده است. طبق آمار موجود در حال حاضر فقط حدود 500 نهنگ آبی و 15 هزار نهنگ باله پشتی در جهان باقی مانده است. امروزه با توجه به خطری که نسل نهنگ های شکیل را تهدید می کند شکار اغلب گونه های آن در جهان ممنوع شده است.از خانواده نهنگ های شکیل تاکنون پنج گونه در آب های خلیج فارس و دریای عمان مشاهده شده است.


خانواده ي نهنگ اسپرم family physeteriadae

اين خانواده نيز مانند دلفين ها و پورپويزها يكي از اعضاء زيرراسته نهنگ هاي با دندان به شمار مي رود. افراد اين خانواده همگي داراي يك سوراخ بيني هستند كه در سمت چپ پوزه قرار دارد.از اين خانواده تاكنون يك گونه از درياي عمان گزارش شده است.


خانواده دلفين ها family delphinidae

(بندرعباس: كَرابو) (ميناب: دوخس) (بوشهر: فيسُو) (بندر لنگه: سيسكو) (جاسك: گوخو) (كُنارك: تينگو)خانواده ي دلفين ها از زيرراسته ي نهنگ هاي دندان دار محسوب مي شوند. اكثر آنها بدني استوانه اي شكل، پوزه اي دراز شبيه منقار پرندگان دارند. تعداد دندان هاي دلفين ها در بعضي از گونه ها از 260 عدد ***** مي كند. ولي برخي ديگر نظير دلفين يونس بين 4 تا 14 دندان آن هم اغلب در فك پايين دارند. باله هاي سينه اي بزرگ است، رنگ بدن در اغلب آنها خاكستري تا سياه است ولي رنگه همه ي آنها پس از مرگ معمولاً به طور كامل سياه مي شود. دلفين ها فقط يك سوراخ بيني دارند. جمجمه ي آنها نامتقارن است كه علت آن را وجود فقط يك سوراخ بيني مي دانند. دلفين ها بر خلاف وال ها در موقع بازدم، هوا و بخار آب را به صورت فواره بيرون نمي دهند. تنفس با صداي هيس كوتاه و يا پف مانند همراه است. اين حيوانات از ماهي ها و ساير آبزيان تغذيه مي كنند. بسيار باهوش، بازيگوش و قابل تربيت هستند. دلفين ها فعال ترين و پرسرعت ترين خانواده از راسته آب بازان به شمار مي روند. آنها مرتب به سطح آب مي آيند و پرش هاي جالبي دارند. برخي از گونه ها كشتي ها را تعقيب مي كنند و در جلوي آن به جست وخيز مي پردازند. دلفين ها معمولاً در گروه هايي بزرگ و كوچك و گاهي پنج تايي، جفت و تكي مشاهده مي شوند. برخي اوقات ممكن است براي جنگيدن جمع شده و به حيوان مزاحم حمله كنند. آنها قادرند كوسه هاي بزرگ را بكشند. در بين دلفين ها روحيه همكاري وجود دارد. گاهي اوقات يك يا چند دلفين به كمك دلفين مجروح و يا بيمار و يا در حال زايمان مي آيند و او را براي نفس كشيدن به طرف سطح آب فشار مي دهند. گزارش هايي مبني بر نجات انسان هاي در حال غرق شدن و يا نجات افراد از حمله كوسه توسط دلفين ها وجود دارد. دلفين ها به خصوص دلفين هاي بيني بطري در مواردي رفتار بسيار دوستانه اي با انسان دارند. گاهي اوقات اجازه مي دهند كه شناگران آنها را بگيرند و حتي بر پشت آنها سوار شوند. در مواردي نيز مكان هاي ماهي را به ماهي گيران نشان مي دهند و حتي ماهي ها را به سمت تورهاي ماهي گيري مي رانند.ارزش اقتصادي: در اكثر باغ وحش ها و بعضي از سيرك ها، دلفين ها را به منظور انجام نمايش هاي مختلف تربيت مي كنند. دلفين ها يكي از مهم ترين جاذبه هاي طبيعت گردي كشورمان محسوب مي شوند. همه ساله افراد زيادي براي تماشاي دلفين ها به خليج فارس و درياي عمان عزيمت مي كنند. در منطقه جاسك همه ساله تعداد زيادي دلفين از شهريورماه تا آبان ماه مشاهده مي شود. آب هاي ساحلي اطراف جزيره ي قشم و جزيره ي هنگام نيز يكي ديگر از مناطق تجمع دلفين ها مي باشد. گوشت و چربي آنها نيز داراي ارزش تجاري است.وضعيت فعلي: در حال حاضر از وضعيت دلفين هاي موجود در آب هاي ايران اطلاعات چنداني در دست نيست. آنها در تمام مناطق خليج فارس و درياي عمان از مناطق ساحلي تا دور از ساحل مشاهده مي گردند. چنين به نظر مي رسد كه دلفين ها بر خلاف نهنگ هاي بدون دندان مهاجرت هاي طولاني ندارند و جابجايي آنها معمولاً محلي و يا ناحيه اي و عمدتاً براي جستجوي غذا است. در حال حاضر مهم ترين عامل مرگ ومير دلفين ها در جهان، گرفتار شدن آنها در تورهاي صيادي پرساين است كه بيش از 95 درصد را به خود اختصاص داده است. در ايران نيز با توسعه صيد صنعتي ماهي تون توسط تورهاي پرساين كه از دهه ي 70 شروع شده است، صيد ضمني دلفين ها به صورت گله اي نيز افزايش يافته است. در اوايل مهرماه سال 1386 حدود 80 دلفين فرفره در 13 كيلومتري شرق جاسك بين روستاي بياهي و روستاي كرتي تلف گرديدند. اكثر كارشناسان و صيادان محلي علت اين تلفات را ناشي از گرفتار شدن دلفين ها در تور كشتي هاي بزرگ صيادي مي دانند (آثار چنگك بر روي بدن برخي از دلفين ها كاملاً مشخص بود و لاشه ها از هم حدود 700 متر فاصله داشتند). در اوايل آبان ماه سال 1386 نيز تعداد 73 دلفين كه گونه ي آنها دلفين راه راه تشخيص داده شد در 70 كيلومتري غرب شهر جاسك نزديك روستاي كوه مبارك به طور دسته جمعي به ساحل آمده و همگي آنها تلف شدند. هنوز علت اين مرگ ومير مشخص نشده است.گرفتار شدن در تورهاي پرساين، آلودگي آب، بيماري ها و همچنين اختلال در سيستم شنوايي و رديابي دلفين ها مي تواند از عوامل اين مرگ وميرها باشد. كم شدن مواد غذايي، تصادف با قايق هاي موتوري تندرو (چندين مورد آثار پروانه ي قايق موتوري بر روي پشت و باله دلفين هايي كه در اطراف جزيره ي قشم زندگي مي كنند مشاهده گرديد.) از ديگر عوامل مرگ ومير دلفين ها به شمار مي روند.از خانواده ي دلفين ها در آب هاي ايران در خليج فارس و درياي عمان تاكنون 11 گونه شناسايي شده است.


خانواده ي پورپويزها family phocoenidae

افراد اين خانواده شباهت زيادي به دلفين ها دارند. جثه ي آنها كوچك است (طول بدن از دوونيم متر كوتاه تر است). بر خلاف اكثر دلفين ها، پوزه ي كوتاه و فاقد منقار و يا داراي منقار كوتاهي است. دندان ها نوك پهن هستند. باله ي پشتي كوچك و مثلثي شكل است. بعضي از گونه ها نيز فاقد باله ي پشتي هستند. پورپويزها نيز مانند دلفين ها فقط يك سوراخ تنفسي دارند.ارزش اقتصادي: در بعضي از باغ وحش ها از آنها نگهداري مي كنند. گوشت پورپويزها نيز ارزش تجاري دارد. گاهي اوقات توسط كوسه و دلفين قاتل شكار مي شوند.از خانواده ي پورپويزها تاكنون يك گونه از خليج فارس و درياي عمان گزارش شده است.


منبع:www.irandeserts.com