چشمه گل فشان پیرگل – سیستان و بلوچستان

[hsoonheb]

چشمه گل فشان پیرگل – سیستان و بلوچستان

گل ا فشان پیرگل در یک هزار و ۳۰۰ کیلومتری خاش با ارتفاع یک هزار و ۶۵۳ متر بین حصار کوه های تفتان نمونه ای بی بدیل از آفرینش را در این منطقه به نمایش می گذارد.گل ا فشان ها پدیده جالب و مهیجی هستند که با جزر و مد دریا از دل زمین گل به بیرون پرتاب می کنند. گستره ای ۳ هکتاری پوشیده در لفافه گل های رس و مارن، بدون هیچ گیاه و سبزی در اطراف، منحصر و تک افتاده در نزدیکی ساحل دریای آزاد، منظره ای زیبا از عارضه جغرافیایی به نمایش گذاشته است. پیرگل نام گل ا فشان مشهور خاش است. خاک حاشیه اش که ترک برداشته و خشک و نیمه خشک، تکه تکه شده، با رنگی شبیه خاک کائولین (خاک زرد) جلایی زیبا به فضای بین کوه های سپیدپوش تفتان داده است.حسین عسگری، کارشناس اداره کل محیط زیست سیستان و بلوچستان درباره گل افشان پیرگل می گوید: «در منطقه کوهستانی تفتان گل ا فشانی به ارتفاع ۱۶۵۳ متر از سطح دریا قد برافراشته و هیچ گیاه جانوری در ۳ هکتاری آن به چشم نمی خورد. این جاذبه طبیعی در دنیا نظیر ندارد و برای تماشای این پدیده می توان از هر جای از دنیا گردشگر جذب کرد.» خاش که حاوی حیات وحش جذابی است، هنوز برای جذب گردشگر شناسانده و سرمایه گذاری نشده است.
گل ا فشان پیرگل در ۹۰-۸۰ کیلومتری جنوب خاش واقع شده و در ارتفاعات کوه های تفتان می توان حیواناتی نظیر: کل و بز، قوچ و میش و هوبره - گونه در معرض خطر انقراض - و پلنگ را دید. پرندگان مهاجر نیز برای گذران زمستان در فصل سرد به سواحل جنوبی خاش می آیند. مرغابی ها، خوتکا و سرسبز از جمله این مهاجرانند. مهاجران سرزمینی که متوسط دمای سالانه اش به ۲۹‎/۹ درجه سانتی گراد می رسد و از پایتخت ۱۸۱۱ کیلومتر فاصله دارد.تعداد سوراخ های استخراج گل در پیرگل به ۱۵ عدد می رسد که بلندترین آن بیش از بقیه از خود گل تراوش می کند. گل های ساحلی که با بالا و پایین رفتن آفتاب از دهانه های پیرگل بیرون می زند

گل فشان ها پدیده ای طبیعی وهمانند آتشفشان هستند كه به صورت تپه ای مخروطی بوده و به جای گدازه، از دهانه آن گاز همراه با گل خارج می شود. این عارضه عمدتا در دشتها و جلگه های مشرف بر دریا دیده می شود و اغلب آنها در فاصله كمی از دریا (حداكثر ۱۵ تا ۲۰ كیلومتر) استقرار یافته اند. این پدیده ها به صورت تپه های مخروطی قرینه وگاه بی قرینه هستند كه حداكثر ارتفاع آنها به ۳۰ تا ۵۰ متر می رسد. مخروط های مذكور گاه به صورت انفرادی و در برخی مناطق با یك یا چند مخروط كوچكتر و فرعی همراه هستند. درحال حاضر برخی از گل فشان های ایران خاموش و یا غیرفعال هستند و برخی دیگر فعال بوده و دارای فعالیت متناوبی هستند. در فصول بارندگی، فعالیت آنها بیشتر می شود، اما گل آنها رقیق تر وسیال تر بوده و به صورت سرریز جاری می شود. در فصول خشك تر فعالیت آنها كمتر است و در عوض گل غلیظ تر و به حالت انفجاری تر بیرون می ریزد.
در قله این مخروط ها و داخل كراتر آن ها، دهانه های متعددی با قطر چند سانتی متر وجود دارد كه به طور متناوب ازآنها گل خاكستری یا كمی متمایل به سبز خارج شده و به سوی دامنه ها سرازیر می گردد. تناوب بیرون ریزی و فوران گل ها در طی زمان، یك ساختمان چند لایه ای را در مخروط ها و زمین های مجاور پدیده آورده است. این لایه ها دارای ساختمان فلسی یا پولكی هستند و با یكدیگر همپوشی دارند. به گونه ای كه جدیدترین لایه در رو، و در راس مخروط قرار گرفته و قدیمی ترین لایه نیز به رنگ روشن است. همچنین گاهی جریان گل غلیظ در دامنه مخروط نقوش مینیاتوری همانند گچ بریهای قرنیز شكل را پدید می آورد.با گذشت زمان و فرا رسیدن مرحله پیری گل فشان، فاصله و تناوب فعالیت های آن كمتر می شود و غلظت گل آن افزا یش می یابد. در نتیجه گسترش افقی مخروط كاهش یافته و به ارتفاع آن افزوده می شود.
از آن پس زمان خاموشی ومرگ گل فشان فرا می رسد و فرسایش برآن غالب می گردد. عمل فرسایش در برخی موارد منجر به محو كامل گل فشان می گردد و اثری از آن بر جای نمی گذارد.اهالی محل در مورد این پدیده چندین باور را مطرح می كنند وبر اساس اعتقادات خود نامهایی را نیز برای گل فشان به كار می برند. به نظر آنها گل فشان پدیده ای طبیعی است كه با دریا در ارتباط بوده و به هنگام بالا آمدن آب دریا (مد) به ویژه در فصل تابستان، فعالیت آن به حداكثر می رسد، از این رو به آن ناف زمین یا ناف دریا نیز می گویند. عده ای بر این باورند كه فعالیت این پدیده به كشش و جاذبه اجرام سماوی به خصوص ماه وابسته است. بر این اساس معتقدند كه فعالیت آن در ابتدای ماه و نیمه ماه قمری (ماه نو، بدر) بیشتر می شود.


محي الدين خالدي

[rezaper]

ممنونم از عکس های زیبا و مطالب ارزشمند شما که در دسرس ماگذاشتید.باتشکر